Празеодим

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
59 ЦерийПразеодимНеодим
Pr

Pa
Периодическая система элементовСутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесон
Периодическая система элементов
59Pr
Жай заттың сыртқы бейнесі
сұр-ақ металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі

Празеодим, 59

Топ типі

Лантаноидтар

Топ, период, блок

ІІІ, 6, f

Атомдық масса
(молярлық масса)

140.90766(1) м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[Xe] 4f36s2

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 8, 18, 21, 8, 2

Атом радиусы

182 пм

Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус

203±7 пм

Ион радиусы

(+4e): 0,9 Å, 90 пм. (+3e): 1,013 Å, 101,3 пм

Электртерістілігі

1,13 (Полинг шкаласы)

Электродты потенциал

Pr←Pr3+ −2,35 В

Тотығу дәрежелері

0, +1, +2, +3, +4, +5 ( аз негізді оксид)

Иондалу энергиясы

1-ші: 527 кДж/моль (эВ)
2-ші: 1020 кДж/моль (эВ)
3-ші: 2086 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық (қ.ж.)

6,773 г/см³

Балқу температурасы

1204 K

Қайнау температурасы

3785 K

Балқу жылуы

11,3 кДж/моль

Булану жылуы

331 кДж/моль

Молярлық жылусыйымдылық

27,44 Дж/(K·моль)

Молярлық көлем

20,8 см³/моль

Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) 1771 1973 (2227) (2571) (3054) (3779)
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы

Алтыбұрышты

Тор параметрлері

a=3,673 c=11,84 Å

c/a қатынас

3,22

Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік

(300 K) 12,5 Вт/(м·К)

Юнг модульі

α формасы: 37,3 ГПа

Жылжу модульі

α формасы: 14,8 ГПа

Пуассон коэффициенті

α формасы: 0,281

Виккерс қаттылығы

250–745 МПа

Бринеллий қаттылығы

250–640 МПа

CAS нөмірі

7440-10-0

Празеодим Pr
Басқа да лантаноидтар сияқты сумен реакцияға түседі

Празеодим[1] (лат. Praseodymіum; Pr) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы химиялық элемент, атомдық номері 59, атомдық массасы 140,908; лантаноидтар тобына жатады. Жерде сирек кездесетін металл, жер қыртысындағы салмақ мөлшері 9,5×10-4%. Тұрақты бір изотопы 141 Pr бар, қалған изотоптары жасанды жолмен алынған.

Празеодим австрия химигі К.Ауэр фон Вельсбах ашқан (1885). Минералдары: монацит, бастнезит, лопарит. Кесек празеодим ақшыл, күміс түсті, таза күйінде иілгіш, оңай өңделеді, тығыздығы 6,78 г/см3, балқу температурасы 931 °С, қайнау температурасы 3510 °С. Тотығу дәрежесі +3, кейде +2, +4, 400 °С-та оттекте жанады (Pr2O3), қыздырғанда азотпен нитрид (PrN) түзеді.

Бөлме температурасында сутекті сіңіріп әр түрлі гидридтер (Pr(H)x) түзіп, HCl, HNO3, H2SO4-пен қыздырғанда галогендермен әрекеттеседі. Таза празеодим хлоридін (PrCl3) электролиздеу арқылы алады. Празеодим және оның қосылыстары парамагнитті. Оларды шыны, фарфор бояуда, болаттың арнайы сорттарын алуда, т.б. қолданады.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • Қазақ энциклопедиясы
  1. Қазақстан энциклопедиясы, VII-том