Şêx Hesenan

Ji bo maneyên din li Şêx Hesen (cudakirin) binêre.

Çavkaniya vê gotarê tine ye. Ji bo pêşvexistina vê gotarê ji kerema xwe re çavkaniyên pêbawer lê zêde bike. Naverokên bêçavkanî dibe ku werin îtirazkirin û jêbirin. Çavkaniyê lê bigere: "Şêx Hesenan" – pirtûk · zanyar · archive.org · nûçe · wêne (tîrmeh 2024)

Şêxhesenan navekî eşîrî yê li Kurdistanê ye. Bi vî navî li gelekî herêmên Kurdistanê eşîr û ezbet hene.

Şêxhesenî yek ji êşîrên êla heyderan e^[1]. Komên weke şengelî û êlkî (êliyan) li ser şêxheseniyan ten hesibandin. Ew û şêxhesenan niha li Qersê, Bedlîsê, Wanê, Agirîyê û İdirê rastê meriv tên. Zaravayê wan kurmancî ye û ev misilmanên sûnî ne^[2]. Belû ye ev eşir di dewrên berê de li serhedê konfederasyonek an jî saziyek vê avayê bû ye. Lowma ku hîn jî gelek êşîrên di nav konfederasyonên tarîxî de bûne xwe digêhînin şêxheseniyan.

Şêxhesenî yek ji sê êlên mezin ên talî yên Dêrsimê ye. Ew li rojhilata Dêrsimê, li Pulurê, Melkişê û Xozatê dimînin. Taybetmendiya şêxheseniyên Dêrsimê mezhebê wan û şiî/elewîtî ye. Hin komên wan kirmanckî hinekê din jî kurmancî diaxivin.

Gorê Nûrî Dêrsimî ew navê xwe ji mîrekî kurd ê ji xanedana mîrên Çemîşgezekê Mîr Şex Hesen girtîyê. Tê gotin ku çar hev kurên Mîr Şêx Hesen hebûne, ev bûnê bavkalê êşîrên Şêxhesenan: Ebas, Ferhad, Qerebal, Qirgan. Eşîrên/Qebîlên Şêxhesenan li Dêrsimê ev in: Ebasan (eşîra Seyîd Riza), Ferhadan, Qerebelan û Qirxan.

Li Sêwas û Gumuşxaneyê eşîreke akincî bi vî navî heye. Tê gotik ku ev ji Dêrsimê çûne warê xwe yê niha.