Przejdź do zawartości

Daktyle

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Palmy daktylowe z owocami
Daktyle świeże
Daktyle suszone

Daktyle – owoce daktylowca właściwego (Phoenix dactylifera). Są to pestkowce o długości do 7 cm. Mają konsystencję mięsisto-mazistą, są słodkie i zawierają w środku jedną pestkę.

Etymologia słowa

[edytuj | edytuj kod]

Wyraz „daktyl” wywodzi się od starogreckiego słowa dáktylos (gr. δάκτυλος dosł. „palec”). W Polsce już w XVII wieku owoc daktylowca określano terminem data z języka niemieckiego (z niem. Datteln)[1].

Produkcja

[edytuj | edytuj kod]

Daktyle tradycyjnie uprawiane są na Bliskim Wschodzie, w Afryce Północnej, a także w południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych, w Sonorze i Kalifornii Dolnej w Meksyku.

Największych producentem daktyli jest Egipt, ale niemal 90% produkcji jest konsumowane w kraju.

Do największych eksporterów daktyli należą: Tunezja, Arabia Saudyjska i Izrael. Daktyle produkują na eksport również: Zjednoczone Emiraty Arabskie, Iran, Algieria i Stany Zjednoczone[2].

Uprawa

[edytuj | edytuj kod]

Palma daktylowa zaczyna wydawać owoce około 4-6 lat od posadzenia, ale dopiero drzewa co najmniej 7-letnie zaczynają przynosić plony komercyjne, które mogą być przeznaczone do sprzedaży i na eksport.

Dojrzałe daktylowce mogą w trakcie jednego zbioru produkować 70-140 kg daktyli. Owoce na drzewie dojrzewają w nierównomiernym tempie, dlatego zbierane są w kilku etapach.

Cztery fazy dojrzewania owoców daktylowca

[edytuj | edytuj kod]
  • kimri – owoc niedojrzały, skórka daktyla ma kolor zielony,
  • khalaal – owoc nabiera żółtej lub czerwonej barwy,
  • rutab – w tej fazie dojrzewania zaczyna mięknąć wierzchołek owocu,
  • tamr – skórka brązowieje, a owoc jest już miękki i dojrzały[3].

Po zbiorze daktyle są przewożone do chłodni, myte (w wodzie lub w wodzie z dodatkiem chloru), a potem poddane procesowi suszenia. Owoce daktylowca mogą być suszone metodą tradycyjną na słońcu lub przemysłowo w specjalnych suszarkach. Niektórzy producenci dodatkowo konserwują daktyle dwutlenkiem siarki[potrzebny przypis].

Odmiany daktyli

[edytuj | edytuj kod]

Na świecie uprawianych jest ponad 1500 odmian daktyli. Ogólnie daktyle dzielimy na:

  • daktyle świeże, miękkie – cechują się największą zawartością wody i miękkim soczystym miąższem. Do miękkich odmian należą: Medjool, Kimia Mazafati, Barhi, Ajwa, Hayani, Khadrawy.
  • półtwarde – do tej grup zaliczają się m.in. odmiany Deglet Noor, Sayer, Kabkab, Piarom, Zahedi, Rabby
  • twarde, np.: Thoory
Rodzaje daktyli. Od lewej: daktyle Ameri, Deglet Nour i daktyle irańskie

Charakterystyka najpopularniejszych odmian daktyli[4][5]

[edytuj | edytuj kod]

Owoce o stosunkowo dużych rozmiarach i wydłużonym kształcie. Dojrzałe daktyle mają czerwono-brązową skórkę. Wyróżniają się intensywnym, słodkim smakiem oraz miękkim, mięsistym miąższem.

Odmiana o niewielkich owocach i złocistej, bursztynowej skórce. Cechuje się delikatnym, karmelowym smakiem. Barhi to jedyne daktyle sprzedawane w wersji świeżej. Handluje się nimi tylko po zbiorach w sierpniu przez kilka tygodni.

Deglet Nour (lub Deglet Noor)

[edytuj | edytuj kod]

Słodki, półtwardy daktyl o stosunkowo dużych owocach i ciemnobrązowej skórce. Odmiana doskonała do wypieków.

Halawi (lub Halawy)

[edytuj | edytuj kod]

Słodki daktyl o niewielkich jasnobrązowych owocach. Cechuje się miodowym smakiem i delikatnym miąższem.

Khadrawy

[edytuj | edytuj kod]

Średniej wielkości słodki daktyl o podłużnym kształcie i pomarańczowo-brązowej lub jasnobrązowej skórce. Wyróżnia się jędrnym miąższem i intensywną słodyczą.

Medjool

[edytuj | edytuj kod]

Popularne odmiana o dużych owocach i czerwono-brązowej skórce. Cechuje się bogatym, słodkim smakiem i karmelowym, miękkim miąższem.

Odmiana Sayer ma owoce średniej wielkości i ciemnopomarańczową lub brązową skórkę. Ich konsystencja jest słodka i syropowata.

To najczęściej eksportowane daktyle z Iranu.

Thoory

[edytuj | edytuj kod]

Zwane są również daktylami chlebowymi. Daktyl o średnich lub dużych rozmiarów owocach. Wyróżnia się półsłodkim, orzechowym smakiem.

Zahidi

[edytuj | edytuj kod]

Słodki półsuchy daktyl o średniej wielkości owocach i gładkiej skórce. Cechuje się złocistożółtym, mięsistym miąższem z dużą zawartością syropu.

Wartości odżywcze

[edytuj | edytuj kod]

Zawierają ponad 50% cukrów, błonnik, witaminy: A, B1, C, B2, sole mineralne[6]. Cukry występujące w daktylach to cukry proste, czyli bardzo łatwostrawne, dające energię w krótkim czasie po spożyciu. Przy tym wartość energetyczna daktyli jest większa niż w tej samej ilości mięsa wołowego, kurczaka, chleba czy ryżu. Z tego względu polecane są przy dużym wysiłku fizycznym[potrzebny przypis].

Wartości odżywcze w 100g daktyli (odmiana Medjool)[7]

[edytuj | edytuj kod]
Składniki odżywcze Wartości
Kalorie 277 kcal
Witaminy
Luteina i zeaxantyna 23 mcg
Tiamina 0.05 mg
Ryboflawina 0.06 mg
Niacyna 1.61 mg
Kwas pantotenowy 0.81 mg
Witamina B6 0.25 mg
Witamina K1 2.70 mcg
Cholina 9.90 mg
Składniki mineralne
Wapń, Ca 64 mg
Miedź, Cu 0.36 mg
Żelazo, Fe 0.90 mg
Magnez, Mg 54 mg
Mangan, Mn 0.30 mg
Fosfor, P 62 mg
Potas, K 696 mg
Sód, Na 1 mg
Cynk, Zn 0.44 mg
Proteiny
Białko 1.81 g
Tłuszcze
Tłuszcz 0.15 g
Węglowodany
Węglowodany 74.97 g
Cukry 66.47 g

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Daktyle są owocami jadalnymi, zarówno po przetworzeniu, jak i na surowo. W Polsce dostępne są głównie daktyle suszone. Używane są jako przekąska lub dodatek do słodyczy, kisieli mlecznych (budyniów) i ciast. W krajach arabskich daktyle uważane są za afrodyzjaki[potrzebny przypis].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Słownik etymologiczny języka polskiego/datły – Wikiźródła, wolna biblioteka [online], pl.wikisource.org [dostęp 2021-12-13] (pol.).
  2. FAOSTAT [online], www.fao.org [dostęp 2021-12-14].
  3. Date palm products. Chapter 1. [online], www.fao.org [dostęp 2021-12-13].
  4. Vahid M. Karizaki, Iranian dates and ethnic date-based products, „Journal of Ethnic Foods”, 4 (3), 2017, s. 204–209, DOI10.1016/j.jef.2017.08.002, ISSN 2352-6181 [dostęp 2021-12-13] (ang.).
  5. Suszone daktyle właściwości wartości odżywcze daktyli |Go4taste [online], Go4taste Blog, 28 lipca 2021 [dostęp 2021-12-13] (pol.).
  6. Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  7. FoodData Central [online], fdc.nal.usda.gov [dostęp 2021-12-13].