Przejdź do zawartości

Irgun Cewai Leumi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Irgun Cewai Leumi
ארגון צבאי לאומי
Ilustracja
Historia
Państwo

 Mandat Palestyny
 Izrael

Sformowanie

10 kwietnia 1931

Rozformowanie

28 września 1948

Nazwa wyróżniająca

Irgun, Ecel

Tradycje
Rodowód

Hagana

Kontynuacja

Siły Obronne Izraela

Dowódcy
Pierwszy

Awraham Tehomi

Ostatni

Menachem Begin

Działania zbrojne
wojna domowa w Palestynie
I wojna izraelsko-arabska
Organizacja
Rodzaj wojsk

Formacje samoobrony

Irgun Cewai Leumi (hebr. ארגון צבאי לאומי, pol. Narodowa Organizacja Zbrojna), w skrócie Ecel (od hebrajskiego akronimu אצ''ל, Ecel) – żydowska, podziemna organizacja zbrojna działająca w Brytyjskim Mandacie Palestyny w oparciu o metody terrorystyczne w latach 1931–1948. Powstała w wyniku rozłamu, który dokonał się w Haganie w 1931 roku z inicjatywy Awrahama Tehomiego[1].

Przyczyny powstania

[edytuj | edytuj kod]

Irgun powstała z inspiracji Władimira Żabotyńskiego, który namówił grupę sympatyków do odłączenia się od Hagany i utworzenia nowej organizacji zbrojnej. Był od samego początku związany z tzw. rewizjonistycznym nurtem syjonizmu. Przyjął najbardziej radykalną formę walki z brytyjską administracją w Palestynie, która blokowała żydowską imigrację do Palestyny. W swojej działalności Irgun stosował terroryzm.

Celem działalności Irgunu było powstanie żydowskiego państwa na całości terytorium Brytyjskiego Mandatu Palestyny, łącznie z ziemiami położonymi na wschodniej stronie rzeki Jordan. Sposobem do osiągnięcia tego celu była walka zbrojna.

Ideowym przywódcą Irgunu był Władimir Żabotyński, który powiedział: „Każdy Żyd ma prawo przyjechać do Palestyny; tylko czynny odwet powstrzyma Brytyjczyków i Arabów; tylko żydowskie siły zbrojne stworzą państwo żydowskie."

Politycznym i duchowym przywódcą Irgunu był Awraham Tehomi.

Utworzenie Irgunu

[edytuj | edytuj kod]

Po ⁣⁣arabskich⁣⁣ zamieszkach 1929 roku doszło do otwartej krytyki działania Hagany. Część członków Hagany uważało, że należy podjąć otwartą walkę, a nie ograniczać się jedynie do obrony osiedli i kibuców.

10 kwietnia 1931 roku część działaczy Hagany odmówiła w Jerozolimie złożenia broni w magazynie. Ci zbuntowani bojownicy zgromadzili się wokół Awrahama Tehomiego. Tę nową organizację początkowo nazywano Narodowa Hagana (hebr. ההגנה הלאומית) lub Irgun Bet, Haganah Bet.

Grupa formalnie przyjęła nową nazwę Irgun dopiero w 1937 roku.

Oddziały Irgunu liczyły około 10 tys. ludzi, którzy stacjonowali w takich osiedlach jak: Jesud ha-Ma’ala, Miszmar ha-Jarden, Rosz Pina, Metulla, Naharijja, Hadera, Binjamina, Herclijja, Netanja, Kefar Sawa, Riszon le-Cijjon, Rechowot i Nes Cijjona. W późniejszym czasie oddział Irgunu działał także w Jerozolimie.

W 1937 roku doszło do wewnętrznego rozłamu i około 2 tys. członków powróciło do Hagany.

Na wiosnę 1939 roku 25 członków Irgunu było szkolonych w okolicach Andrychowa (Przełęcz Kocierska) przez instruktorów Wojska Polskiego między innymi przez tzw. Dwójkę (przedwojenny wywiad wojskowy). Kurs ten był efektem umowy w 1936 r. między Żabotyńskim a władzami polskimi. W Polsce kurs ten nadzorował Awraham Stern, który gdy doszło do wybuchu II wojny światowej, wyłamał się z Irgunu i założył własną organizację Lechi, która siała spustoszenie wśród brytyjskich garnizonów w Palestynie. Brytyjska prasa nazywała ją Gangiem Sterna.

Nielegalna imigracja

[edytuj | edytuj kod]
Nielegalni imigranci lądują na plażach Tel Awiwu. Statek „Patria” – 22 sierpnia 1939

Irgun prowadził szeroką działalność w kierunku rozwijania nielegalnej imigracji do Mandatu Palestyny.

Pierwszy ze statków Irgunu przypłynął do Palestyny 13 kwietnia 1937 roku, a ostatni 22 czerwca 1948 roku (statek pod nazwą Altalena zatopiony przez izraelską armię miał na pokładzie 4,5 tys. ton broni i około tysiąca bojowników Irgunu na czele z Menachemem Beginem). Ogółem dzięki pomocy Irgunu do Palestyny dotarło około 18 tys. Żydów.

Aktywna obrona

[edytuj | edytuj kod]
Hotel King David po zamachu bombowym Irgunu – zginęło blisko 90 osób, w tym wielu Żydów, Arabów i Brytyjczyków – 22 lipca 1946
Arabski autobus zniszczony przez bombę Irgunu. Zginęło 7 Arabów. – 29 grudnia 1947

W obliczu nasilających się arabskich ataków na żydowskie osiedla Dawid Razi’el stworzył zupełnie nowy termin: „aktywnej obrony”. Nowa strategia działania Irgunu miała opierać się na wyprzedzających atakach, które miały stanowić najlepszą obronę dla żydowskich osiedli.

Pierwsze operacje rozpoczęły się w kwietniu 1936 roku. W ich wyniku zginęło ponad 250 Arabów. Irgun kierował się zasadą „oko za oko, ząb za ząb” i zdecydowanie odpowiadał na każdy arabski atak.

W odpowiedzi na ogłoszenie w 1939 roku „białej księgi” Irgun zorganizował zamachy bombowe na budynki brytyjskiej administracji publicznej w Jerozolimie i Tel Awiwie oraz sabotaż na liniach kolejowych w Palestynie. We wrześniu 1939 roku, gdy wybuchła II wojna światowa, Irgun ogłosił z Haganą zawieszenie wszelkich działań przeciwko Brytyjczykom.

Jedynie Awraham Stern nie zgodził się na zawieszenie broni i uznał Wielką Brytanię za największego wroga Żydów. Założył on własną organizację – Lechi (Bojownicy Wolności).

W grudniu 1943 roku na czele Irgunu stanął Menachem Begin. Odrodził on upadającą organizację. Zorganizował grupy wojskowe i przygotował plan powstania żydowskiego przeciwko brytyjskiemu panowaniu w Palestynie. Walkę z Brytyjczykami Irgun rozpoczął 12 lutego 1944 roku, kiedy to zaatakowano brytyjskich oficerów imigracyjnych w Jerozolimie, Tel Awiwie i Hajfie.

W październiku 1944 roku Hagana, w ramach tak zwanego sezonu polowań, przekazała Brytyjczykom informacje o 700 członkach Irgunu. Zostali oni aresztowani i deportowani do obozów dla internowanych (Latrun, następnie Erytrea, Afryka Wschodnia). Ogółem uwięziono tam 690 żydowskich działaczy.

Niektóre akcje Irgunu:

  • 1 listopada 1945 roku – Irgun i Lechi zaatakowały stację kolejową w Lod[2];
  • 27 grudnia 1945 roku – Irgun i Lechi przeprowadziły zamach terrorystyczny na budynki brytyjskiego wywiadu w Jerozolimie i Jafie;
  • 22 lipca 1946 roku – zamach na hotel King David w Jerozolimie, w którym mieściła się siedziba brytyjskich władz w Palestynie. Zginęło 91 osób, 45 zostało rannych[3]. Pomimo telefonicznych ostrzeżeń, hotelu nie ewakuowano. Wielu Żydów potępiło ten zamach (między innymi: Chaim Weizman i Dawid Ben Gurion);
  • 1 marca 1947 roku – zamach terrorystyczny na brytyjski klub oficerski w Jerozolimie.
  • 27 kwietnia 1947 roku – powieszenie na rozkaz Begina dwóch porwanych żołnierzy brytyjskich. Był to odwet za wykonanie wyroku śmierci na członkach Ecel przez sąd brytyjski.
  • 9 kwietnia 1948 roku – dokonana wspólnie z Lechi masakra arabskiej wsi Dajr Jasin. Zginęły 254 osoby[4].

W państwie Izrael

[edytuj | edytuj kod]

28 maja 1948 roku rząd nowo powstałego państwa Izrael wydał rozkaz powołujący do życia izraelską armię – Siły Obronne Izraela (Cwa Hagana le-Jisra’el, w skrócie Cahal), do których miały przystąpić wszystkie żydowskie grupy zbrojne walczące w Palestynie.

 Osobny artykuł: Sprawa Altaleny.

Irgun nie podporządkowywał się rozkazom nowego rządu i prowadził samodzielną działalność. Na potrzeby własnych oddziałów sprowadzono dostawy broni i amunicji. Z tego powodu w czerwcu 1948 roku Dawid Ben Gurion nakazał zatopić statek „Altalena”, zakupiony przez Irgun. Statek przewoził nowych imigrantów i broń. Ecel zażądał od izraelskiego rządu, aby 20% tej broni pozostało w jej wyłącznej dyspozycji i nie trafiło do powstającej armii. Ecel był gotowy siłą bronić rozładunku. Rząd, nie chcąc dopuścić do istnienia różnych formacji zbrojnych w Izraelu, zdecydował się na opanowanie statku siłą. W walkach zginęło 16 bojowników Irgunu oraz 3 członków armii izraelskiej.

Pojedyncze bataliony Irgunu walczyły jako odrębne formacje w ramach izraelskiej armii aż do 20 września 1948 roku, kiedy to zostały oficjalnie rozwiązane. Ich członkowie ochotniczo wstąpili do formacji izraelskiej armii.

Dowódcy

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Irgun Cewai Leumi, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-05-06].
  2. red. Hołyst, Goc 2011 ↓, s. 811.
  3. red. Hołyst, Goc 2011 ↓, s. 812.
  4. red. Hołyst, Goc 2011 ↓, s. 813.
  5. Bitker Jewish Virtual Library
  6. Etzel Internet
  7. Raziel został aresztowany przez Brytyjczyków 19 maja 1939 r.Etzel Internet. Zastąpił go Kalai, którego aresztowano 31 sierpnia 1939 r.[1]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Norbert Malec, Ewelina Wojtera, Agnieszka Zarębska, Lista zamachód terorrystycznych w latach 1945–2011, [w:] Brunon Hołyst, Mieczysław Goc (red.), Terroryzm w poglądach społeczeństwa polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Menedżerskiej, 2011, ISBN 978-83-7520-073-7, OCLC 911237966.