Przejdź do zawartości

Kotlina Żywiecka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kotlina Żywiecka
Ilustracja
Kotlina widziana ze Skrzycznego
Mapa regionu
Megaregion

Region karpacki

Prowincja

Karpaty Zachodnie

Podprowincja

Zewnętrzne Karpaty Zachodnie

Makroregion

Beskidy Zachodnie

Mezoregion

Kotlina Żywiecka

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska
woj. śląskie

Jezioro Żywieckie z widoczną zaporą w Tresnej

Kotlina Żywiecka (513.46) – duża kotlina śródgórska w Beskidach Zachodnich, której centrum znajduje się w rejonie ujścia do Soły jej dwóch dużych dopływów: prawobrzeżnej Koszarawy i lewobrzeżnej Żylicy.

Według naukowej regionalizacji Polski opracowanej przez Jerzego Kondrackiego Kotlina Żywiecka ograniczoną jest od zachodu przez Beskid Śląski, od północy – przez Pogórze Śląskie (łączy się z nim przez Bramą Wilkowicką) i Beskid Mały, zaś od południowego wschodu i południa przez Beskid Makowski i Beskid Żywiecki[1]. Ma trójkątny kształt, długość z zachodu na wschód około 20 km, szerokość z południa na północ około 15 km i powierzchnię około 320 km². Dno kotliny leży na wysokości 340 – 500 m n.p.m. Opada ono bardzo łagodnie (2-4°) w kierunku wschodnim i północno-wschodnim ku rzece Sole. W dnie wyróżnić można dwa stopnie: niższy, którym płynie Soła wraz z dopływami oraz wyższy, widoczny wyraźnie w zachodniej części Kotliny na wysokości od 80 do 120 m ponad korytami rzek. Wzdłuż Soły, Żylicy, Leśnianki, Koszarawy i Łękawki występują terasy denne - powierzchnie prawie zupełnie poziome, zbudowane z nanosów rzecznych. Pozostałe części Kotliny charakteryzują się występowaniem niewysokich wzgórz i niskich, obłych grzbietów, porozdzielanych dolinkami licznych potoków[2].

Południowa część Kotliny Żywieckiej stanowi klasyczny przykład okna tektonicznego. Okno tektoniczne Żywca jest tzw. oknem podwójnym: w obrębie płaszczowiny śląskiej spod jednostki godulskiej odsłania się tu jednostka cieszyńska, a spod jednostki cieszyńskiej – płaszczowina podśląska[3]. Daje to dobrą możliwość poznania tektoniki fliszu karpackiego w tej części Beskidów. Spiętrzone przez zaporę w Tresnej wody rzeki Soły tworzą Jezioro Żywieckie, zajmujące północną część kotliny. Na południe od jeziora, w centrum kotliny leży Żywiec. Charakterystycznym elementem panoramy Kotliny Żywieckiej jest masyw Grojca (612 m n.p.m.) w widłach Soły i Koszarawy, dominujący od południowego wschodu nad zabudowaniami Żywca.

Wierzchowina kotliny pokryta jest dość urodzajnymi glebami brunatnymi. Wskutek tego od dawna był to region silnie wykorzystywany rolniczo i niemal pozbawiony lasów, które wycięte zostały pod uprawę roli. Największym ośrodkiem przemysłowym regionu jest miasto Żywiec. Mimo znacznego przekształcenia środowiska przyrodniczego region ma jednak walory turystyczno-rekreacyjne dzięki sąsiedztwu wysokich gór Beskidu Żywieckiego i Śląskiego oraz obecności dużego zbiornika wodnego. Lokalny klimat jest jednak niekorzystny, gdyż ukształtowanie terenu sprawia, że w kotlinie tworzą się przy bezwietrznej pogodzie zastoiska zimnego powietrza, dłuższy jest też okres trwania przymrozków i większe zanieczyszczenie powietrza (smog).

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Żywiecka, Kotlina, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-05].
  2. Tadeusz Ziętara: Krajobraz Ziemi Żywieckiej. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976, s. 17.
  3. Rafał (red.) Unrug (red.): Karpaty fliszowe między Olzą a Dunajcem. Przewodnik geologiczny. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1979, s. 42-43, 87, mapa (zał.). ISBN 83-220-0043-X.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
  • Tadeusz Ziętara: Krajobraz Ziemi Żywieckiej, wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1976.
  • Beskid Śląski. Beskid Żywiecki. Mapa 1:50 000. Compass, 2010. ISBN 978-83-7605-084-3.