Przejdź do zawartości

Zbigniew Brochwicz-Lewiński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zbigniew Brochwicz-Lewiński
Brochwicz, Dziadzio
Ilustracja
pułkownik dyplomowany kawalerii pułkownik dyplomowany kawalerii
Pełne imię i nazwisko

Zbigniew Wincenty Brochwicz-Lewiński

Data i miejsce urodzenia

16 grudnia 1877
Kielce

Data i miejsce śmierci

19 grudnia 1951
Glasgow

Przebieg służby
Lata służby

1895–1940

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych

Stanowiska

oficer do zleceń

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka
I wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Odznaka honorowa za Rany i Kontuzje
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Order Świętego Aleksandra (Bułgaria) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Korony Rumunii
Budynek lwowskiej dyrekcji kolei przy ulicy Zygmuntowskiej 1 (Nikołaja Gogola)
Kamienica przy ulicy Kadeckiej 8 (Hwardyjśka), Lwów
Kamienica przy ulicy Syskstuskiej 77 (Petra Doroszenki), Lwów
Kamienica przy ulicy Akademickiej 27, mieszczącą w latach 1909–1939 słynną kawiarnię „Szkocką”

Zbigniew Wincenty Brochwicz-Lewiński, ps. Brochwicz, Dziadzio (ur. 16 grudnia 1877 w Kielcach, zm. 19 grudnia 1951 w Glasgow) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, architekt, malarz

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 16 grudnia 1877 w Kielcach, ówczesnej stolicy guberni kieleckiej, w rodzinie Marcelego, chirurga i Aleksandry z Szymkiewiczów[1][2]. Rodzina była wyznania ewangelicko-reformowanego. Uczył się w gimnazjum w Kielcach, skąd został relegowany za udział w organizacjach patriotycznych. Naukę kontynuował w Warszawie. Od 1 grudnia 1895 przez rok służył w petersburskim Izmajłowskim Pułku Lejbgwardii (ros. Измайловский лейб-гвардии полк) jako ochotnik. W 1896 roku rozpoczął studia architektoniczne na Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Dyplom architekta obronił w 1903. Rok później, w związku z wybuchem wojny rosyjsko-japońskiej, została ogłoszona powszechna mobilizacja; Zbigniew Brochwicz-Lewiński, nie chcąc być wcielony do armii rosyjskiej, wyjechał do Lwowa i tam zamieszkał. Oprócz ojczystego znał trzy języki (niemiecki, francuski i rosyjski) oraz był wykształcony, co umożliwiło mu założenie własnego przedsiębiorstwa budowlanego. W krótkim czasie został jednym z najlepszych lwowskich architektów.

Legiony Polskie

[edytuj | edytuj kod]

W 1912 roku został członkiem Drużyn Sokolich (Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”), dwa lata później wstąpił do Związku Strzeleckiego. 8 czerwca 1914 został zaszeregowany do 1 pułku ułanów, początkowo był zastępcą dowódcy plutonu, następnie dowódcą plutonu, oficerem gospodarczy pułku, oficerem IV szwadronu, adiutantem pułku i dowódcą tego szwadronu. Był komisarzem Polskiej Organizacji Narodowej w 1914 roku[3]. W czasie służby w 1 puł 1 marca 1915 awansował na chorążego, a 18 lipca tego samego roku został podporucznikiem. W 1 pułku służył w nim do końca jego istnienia, tj. do 15 lutego 1918. Po kryzysie przysięgowym był przewodniczącym komisji likwidacyjnej 1 puł, a następnie był internowany w Beniaminowie[4].

I wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

Po uwolnieniu znalazł zatrudnienie jako asystent na Politechnice Warszawskiej, od 2 listopada 1918 będąc porucznikiem Wojska Polskiego został dowódcą powiatu zamojskiego; od 10 listopada był oficerem do poleceń przy dowództwie Okręgu Zamojskiego. Od 13 stycznia 1919 został tymczasowo zastępcą rotmistrza Feliksa Jaworskiego; 9 marca 1919 otrzymał przydział do 1 pułku szwoleżerów i został dowódcą południowego odcinka grupy operacyjnej gen. Bronisława Babiańskiego. 1 grudnia 1919 otrzymał awans na rotmistrza, z dniem 18 maja 1920 został przeniesiony do sztabu Dywizji Jazdy pod dowództwem gen. Jana Romera, a następnie przydzielony do grupy gen. Jana Sawickiego. Od 24 lipca 1920 pełnił funkcję zastępcy dowódcy 9 pułk Ułanów Małopolskich, w szeregach której walczył z 1 Armią Konną dowodzoną przez gen. Siemiona Budionnego. Wyróżnił się 11 sierpnia 1920 w bitwie pod Radziechowem za co później, na wniosek majora Stefana Dembińskiego, został odznaczony Orderem Virtuti Militari[5]. W uznaniu waleczności otrzymał awans do stopnia majora, a 15 sierpnia 1920 został dowódcą 12 pułku Ułanów Podolskich. Cztery dni później, uczestnicząc w bitwie pod Żółtańcami, został ciężko ranny w brzuch i pierś; po przetransportowaniu do Lwowa był operowany[4].

Dwudziestolecie międzywojenne

[edytuj | edytuj kod]

Do służby powrócił 11 listopada 1920, został skierowany do Szkoły Sztabu Generalnego w charakterze słuchacza. Z początkiem 1921 Zbigniew Brochwicz-Lewiński został skierowany na kurs do Wyższej Szkoły Wojennej, którą ukończył jako oficer Sztabu Generalnego i został skierowany do Inspektoratu Jazdy przy Inspektoracie Armii Nr 2 w Warszawie. 9 maja 1922 awansował do stopnia podpułkownika, a 20 sierpnia tego roku został dowódcą 19 pułku Ułanów Wołyńskich (uroczyste zaprzysiężenie miało miejsce 30 października 1922). 16 marca 1927 został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 8. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[6]. W październiku 1927 został mianowany zastępcą szefa Departamentu Kawalerii Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie z zachowaniem stanowiska szefa wydziału ogólnego[7]. 29 listopada 1927 został wyznaczony na stanowisko pełniącego obowiązki szefa Departamentu Kawalerii MSWojsk[8][9]. 3 października 1931 został zwolniony ze stanowiska szefa departamentu i przydzielony do Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych na stanowisko oficera do zleceń z zachowaniem dotychczasowego dodatku służbowego[10]. Od września 1938 zajmował w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych stanowisko oficera do prac Przysposobienia Wojskowego Konnego[11]. Publikował w czasopismach wojskowych, pisał felietony wspomnieniowe i związane z taktyką militarną[4].

II wojna światowa

[edytuj | edytuj kod]

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku przebywał w Naczelnym Dowództwie Wojska Polskiego. Po ewakuacji do Rumunii był internowany w Craiovej. Zbiegł do Francji, gdzie został mianowany komendantem Centrum Wyszkolenia Oficerów w Ancenis. Po zajęciu Francji przez wojska hitlerowskie przedostał się do Wielkiej Brytanii. 11 grudnia 1940 przybył do Samodzielnego Obozu Oficerskiego w Rothesay[12]. Później działał jako Opiekun Rodzin Wojskowych w Glasgow.

Na emigracji

[edytuj | edytuj kod]

Po 1945 zamieszkał w Szkocji i poświęcił się malarstwu, jego prace były wielokrotnie wystawiane m.in. w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zmarł 19 grudnia 1951 w Glasgow.

Wybrane projekty architektoniczne

[edytuj | edytuj kod]
  • Kamienica własna przy Hwardyjśkiej 8 (Kadecka, pod 1938 Polskiej Organizacji Wojskowej) /1906–1907/;
  • Kamienica Emila Weckslera przy ulicy Tarasa Szewczenki 27 (Akademicka) mieszczący w latach 1909–1939 kawiarnię „Szkocką” /1908–1909/;
  • Kamienica Bronisława Dembickiego przy ulicy Kalecza Hora 11 (Kalecza Góra) /1909–1910/;
  • kamienica przy ulicy Petra Doroszenki 77 (Sykstuska, od 1938 – Obrońców Lwowa), projekt wspólny z Józefem Piątkowskim) /1910–1911/;
  • budynek lwowskiej dyrekcji kolei przy ulicy Nikołaja Gogola 1 róg Czynu Listopadowego (narożnik Zygmuntowskiej i Adama Mickiewicza).

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
 Wykaz literatury uzupełniającej: Zbigniew Brochwicz-Lewiński.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f Łoza 1938 ↓, s. 423.
  2. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 126, tu urodzony 15 grudnia 1877.
  3. Jerzy Pająk, Z dziejów Polskiej Organizacji Narodowej (wrzesień-grudzień 1914), [w:] Kieleckie Studia Historyczne, t. 14, 1996, s. 106.
  4. a b c 19 Pułk Ułanów, Biogram Zbigniewa Brochwicz-Lewińskiego. 19pulkulanow.opole.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-13)]..
  5. Lewiński Zbigniew. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.19-1269 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-26].
  6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 19 marca 1927, s. 91.
  7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 294.
  8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 23 grudnia 1927 roku, s. 363.
  9. Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 56, 68.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 7 z 23 października 1931, s. 320, 330.
  11. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 126, 418.
  12. Rozkaz dzienny ↓, Nr 95 z 14 grudnia 1940.
  13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 5.
  14. M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
  15. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631
  16. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 8 czerwca 1922, s. 384.
  17. M.P. z 1930 r. nr 98, poz. 143.
  18. Na podstawie fotografii [1].
  19. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 11 listopada 1932, s. 388.
  20. Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 56.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]