Prijeđi na sadržaj

Peroksidi

Izvor: Wikipedija

Peroksidi (per- +oksidi) su kemijski spojevi koji sadrže kisik sa stupnjem oksidacije -1. U molekuli imaju par međusobno spojenih kisikovih atoma (-O-O-), tako da im je opća formula R2O2, gdje R može biti vodik, jednovalentan metalni element ili organske atomske skupine. Npr. natrijevu peroksidu (Na2O2) je struktur Na-O-O-Na.
Peroksidi lako gube jedan kisikov atom i prelaze u obične okside, pa su zbog toga jaka oksidacijska sredstva. Poznati su peroksidi svih alkalnih i zemnoalkalnih metala (tj. elemenata I. A i II. A skupine).

Organski peroksidi lako se raspadaju u radikale, pa služe kao katalizatori radikalske polimerizacije. Neki organski peroksidi, npr. metil-hidroperoksid (CH3OOH) ili etil-hidroperoksid (C2H5OOH), vrlo su osjetljivi eksplozivi. Stabilnost organskih peroksida povećava se s porastom njihove molekularne mase.

Superoksidi (super- + oksidi) su kemijski spojevi koji sadrže kisik sa stupnjem oksidacije -1/2. Tvore ih teži alkalijski elementi (K, Rb i Cs). Najpoznatiji je kalijev superoksid (KO2). U stranoj literaturi nazivaju se i hiperoksidima. Poznato je i drugo značenje superoksida; da je to stari naziv za perokside.

Važniji peroksidi metala

[uredi | uredi kôd]
  • Natrijev peroksid (Na2O2) je žutobijela masa koja nastaje zagrijavanjem alkalijskog metala natrija na zraku. Upotrebljava se kao jako oksidacijsko sredstvo (oksidans), kao izvor kisika u maskama za disanje, te za bijeljenje tkanina, ali u razrijeđenoj soluciji.
Natrijev peroksid oslobađa kisik i toplinu na dodir s vodom. Mala količina čistoga na vlažnoj krpi ili vlažnome papiru se zapali nakon nekog vremena, što je znak jakoga oksidansa. U dodiru s nekim metalima u prahu izaziva samozapaljenje smjese.

Važniji peroksidi halogenih elemenata

[uredi | uredi kôd]

Ostali peroksidi

[uredi | uredi kôd]

Nomenklatura

[uredi | uredi kôd]

Po redoslijedu opadajućeg prioriteta pri odabiru i imenovanju glavne karakteristične skupine, peroksidi su dvadeset i prvi po redu razredni spojevi (zatim redom disulfidi, diselenidi i diteluridi).[1]

Izvori

[uredi | uredi kôd]
  • Hrvatska enciklopedija, Broj 10 (Sl-To), str. 347. Za izdavača: Leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb 2000.g. ISBN 978-953-6036-40-0
  • Hrvatska enciklopedija, Broj 8 (O-Pre), str. 399. Za izdavača: Leksikografski zavod Miroslav Krleža, Zagreb 2000.g. ISBN 953-6036-38-X
  1. E-škola, odgovorio: Tomislav Portada, PMF, arhivirano 25. lipnja 2007.