Przejdź do zawartości

Ciąża człowieka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ciąża człowieka
Ilustracja
Kobieta w ciąży
Klasyfikacje
DiseasesDB

10545

MedlinePlus

002398

MeSH

D011247

Ciąża, brzemienność (łac. graviditas od gravis 'ciężki') – okres od zapłodnienia bądź implantacji do porodu oraz całokształt zmian zachodzących w tym okresie w organizmie zapłodnionej kobiety.

U ludzi moment zapłodnienia uznawany jest za trudno uchwytny i dlatego za początek ciąży przyjmuje się pierwszy dzień ostatniej miesiączki. I tu wartość obliczeń czasu trwania ciąży może być problematyczna, gdyż nie każda kobieta dzień ten sobie notuje. W takiej sytuacji czas trwania ciąży określa się na podstawie badań ultrasonograficznych płodu.

Okres ciąży ze względu na stopień jej rozwoju dzieli się na zarodkowy i płodowy lub bardziej utylitarnie na trymestry, czyli okresy po 3 miesiące. W pierwszych 3 miesiącach ciąża często bywa niezauważana, następne miesiące są łatwiejsze do utrzymania i diagnozowania.

Niektórzy naukowcy okres ciąży liczą od momentu zagnieżdżenia zarodka w ściance macicy[1], co uzasadniają w ten sposób, że wcześniejsze etapy (od zapłodnienia) zachodzą samoistnie dzięki właściwościom samego cyklu miesiączkowego (brak jakichkolwiek specyficznych zmian), a ok. 50%[2]–70%[3] zapłodnionych komórek nie ulega zagnieżdżeniu (ginie w sposób niezauważalny). Nawet po zagnieżdżeniu, na 1000 ciąż ok. 300 zakończy się przedwcześnie, resorpcją lub poronieniem samoistnym wskutek niezgodności immunologicznej, wad genetycznych i rozwojowych powodowanych przez różne czynniki, np. zatrucie alkoholem lub nikotyną. Spośród tych 300 przypadków w pierwszym miesiącu zginie ok. 112 zarodków, w drugim miesiącu – 72, w trzecim – 43, w czwartym – 24 reszta w pozostałych miesiącach ciąży[4].

Czas trwania ciąży

[edytuj | edytuj kod]

Statystycznie rzecz ujmując ciąża człowieka od pierwszego dnia ostatniej miesiączki trwa 281 dni ± 22. W tym okresie rodzi się 95% normalnie rozwiniętych dzieci[5]. Umownie określa się, że ciąża trwa około 9 miesięcy kalendarzowych lub 10 miesięcy księżycowych (każdy z nich składa się z 4 tygodni, a więc 28 dni). Oznacza to, że czas trwania ciąży wynosi 40 tygodni, czyli 280 dni. Jeśli dziecko pojawia się na świecie 2 tygodnie przed lub 2 tygodnie po terminie to uznaje się, że ciąża była w normie. W związku z tym, prawidłowa ciąża, to ciąża która ukończyła się w 38.-42. tygodniu ciąży, czyli trwająca 280 dni (+/− 14 dni)[6]. Termin porodu najłatwiej obliczyć regułą Naegelego przy pomocy kalendarza: do daty pierwszego dnia ostatniej miesiączki dodajemy 7 dni, następnie dodajemy 1 rok i od otrzymanej daty należy cofnąć się o 3 miesiące (jeśli średni cykl miesiączkowy był dłuższy niż 28 dni to należy jeszcze dodać liczbę dni ponad 28). W ten sposób wyznaczamy ok. 40 tydzień ciąży (9 miesięcy kalendarzowych i 1 tydzień).

Analogicznie jak w przypadku naturalnego poczęcia, wiek ciąży po zabiegu in vitro oblicza się, przyjmując za pierwszy dzień cyklu, pierwszy dzień ostatniej miesiączki. Jeśli miesiączka była z powodu stymulacji przesunięta, tak jak to się często dzieje w protokole długim, wtedy za dzień owulacji przyjmuje się dzień punkcji jajników i moment zapłodnienia pobranych w czasie zabiegu komórek jajowych. Od tej daty odejmuje się 14 dni (tyle dni średnio upływa od pierwszego dnia miesiączki do owulacji) i tę datę przyjmuje się za pierwszy dzień hipotetycznej miesiączki, od której liczy się wiek ciąży[7].

Inną metodą wyznaczania terminu porodu jest badanie ultrasonograficzne (USG), które jest bardziej wiarygodne od reguły Naegelego i przydatne u kobiet, które przed ciążą miały nieregularne cykle. Oszacowany w ten sposób wiek ciąży i termin porodu mogą się różnić od wspomnianej wcześniej metody, są jednak bardziej prawdopodobne. Stosunkowo dokładny termin narodzin dziecka można określić, gdy badanie USG zostanie przeprowadzone jeszcze w I trymestrze ciąży. Parametrem, który wykorzystuje się przy określaniu wieku ciąży i terminu porodu jest wskaźnik CRL (ang. Crown to Rump Length), czyli długość ciemieniowo-siedzeniowa płodu. Pomiaru najlepiej dokonać przed 10. tygodniem ciąży, wówczas wynik będzie najbardziej wiarygodny. W dalszych etapach ciąży wykonuje się inne pomiary, w tym dwuciemieniowy wymiar główki płodu (BPD, ang. Bi- Parietal Diameter), wymiar móżdżku płodu (TCD, ang. Transverse Cerebellar Diameter), czy długość kości udowej (FL, ang. Femur Length), dla których CRL stanowi ważny punkt odniesienia[8].

Przygotowanie do ciąży

[edytuj | edytuj kod]

O zdrowie swoje i przyszłego potomstwa należy zadbać już na etapie planowania ciąży, a najpóźniej – w momencie, kiedy ciąża zostanie potwierdzona. Wówczas przyszła matka powinna[9]:

  • zgłosić się do ginekologa – zbada on ją, wykona badanie USG narządu rodnego i wykluczy obecność infekcji dróg rodnych,
  • zgłosić się do lekarza rodzinnego, który przeprowadzi badanie ogólne oraz zleci podstawowe badania laboratoryjne,
  • zgłosić się do dentysty – zęby ciężarnej są szczególnie narażone na rozwój próchnicy i potencjalnie mogą stać się źródłem ogniska zakaźnego,
  • wykonać badania w kierunku zakażeń, stanowiących zagrożenie dla rozwijającego się płodu: toksoplazmozy, różyczki, zakażenia wirusem cytomegalii, HIV, zapalenia wątroby typu B, wirusem opryszczki, kiłą oraz ospą wietrzną,
  • zadbać o swoją dietę i kondycję fizyczną oraz relacje z partnerem.

Objawy

[edytuj | edytuj kod]
Porównanie rozmiarów brzucha w 26. i 40. tygodniu ciąży.

Związane z ciążą objawy można podzielić na:

Objawy domyślne

[edytuj | edytuj kod]

Objawy prawdopodobne

[edytuj | edytuj kod]
  • zatrzymanie miesiączki;
  • powiększenie macicy i rozpulchnienie;
  • powiększenie piersi, wydzielanie siary;
  • zasinienie pochwy i przedsionka pochwy;
  • rozstępy na brzuchu;
  • przyrost masy ciała;
  • powiększenie obwodu brzucha.

Objawy subiektywne

[edytuj | edytuj kod]

Są wynikiem reakcji organizmu na produkowane hormony (gonadotropinę kosmówkową oraz progesteron).

Objawy obiektywne

[edytuj | edytuj kod]
Linea nigra

Związane z obecnością jaja płodowego:

Objawy pewne

[edytuj | edytuj kod]

Do objawów pewnych, umożliwiających definitywne stwierdzenie obecności ciąży, należą:

  • stwierdzenie ruchu płodu przez lekarza lub położną;
  • wysłuchanie tętna płodu przez lekarza lub położną;
  • wyczuwanie części płodu;
  • uwidocznienie płodu w badaniu USG.

Testy ciążowe

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Test ciążowy.
Przykład domowego testu ciążowego. Wynik pozytywny.

Ogólnodostępne testy ciążowe pozwalają na stwierdzenie z dużym prawdopodobieństwem istnienia ciąży. Opierają się one na oznaczaniu gonadotropiny kosmówkowej. Wynik ujemny nie wyklucza w 100% ciąży, natomiast wynik dodatni świadczy o aktywności trofoblastu, która poza ciążą może występować w przypadku zaśniadu groniastego.

Zagnieżdżenie się zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy wywołuje szereg zmian miejscowych i ogólnych w organizmie kobiety. Pojawiają się zasadnicze zmiany w wytwarzaniu hormonów. Łożysko wytwarza gonadotropiny, estrogeny, progesteron i kortykosterydy, przejmuje hormonalną kontrolę nad rozwojem płodu i zmianami ciążowymi w organizmie ciężarnej. Macica ulega średnio dwudziestokrotnemu rozrostowi. Układ włókien mięśniowych macicy ulega zmianie: przesuwają się one w kierunku dna, trzon macicy grubieje a dolna część, zwana cieśnią macicy, staje się coraz cieńsza i przekształca się w tzw. dolny odcinek. Następuje przekrwienie sromu i pochwy. Tkanki tej okolicy stają się bardziej rozciągliwe. Stawy miednicy ulegają rozluźnieniu. Gruczoły sutkowe powiększają się już w 2. miesiącu i zawierają siarę.

Równolegle z rozwojem płodu nasila się i zmienia jakościowo przemiana materii. Wzrasta ilość tłuszczów w krwi, następuje zatrzymanie sodu i wody w ustroju, wzrasta zapotrzebowanie na witaminy. Zwiększają się pojemność klatki piersiowej i wentylacja płuc, zwiększa się pojemność minutowa serca i szybkość krążenia krwi, objętość krwi krążącej, masa krwinek czerwonych i liczba krwinek białych. Schorzenia wątroby i nerek w czasie ciąży mogą ulec nasileniu.

Rozwój prenatalny

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Okres prenatalny.
Przebieg ciąży (według miesięcy).
Względne rozmiary w 1 miesiącu Względne rozmiary w 2 miesiącu Względne rozmiary w 3 miesiącu Względne rozmiary w 4 miesiącu Względne rozmiary w 5 miesiącu Względne rozmiary w 6 miesiącu Względne rozmiary w 7 miesiącu Względne rozmiary w 8 miesiącu Względne rozmiary w 9 miesiącu Przed porodem
1 m-c 2 m-c 3 m-c 4 m-c 5 m-c 6 m-c 7 m-c 8 m-c 9 m-c 9 m-c
przed porodem

Leki w ciąży

[edytuj | edytuj kod]

Ciąża to okres w życiu kobiety, w którym powinno się unikać, o ile to tylko możliwe, przyjmowania leków. Obowiązujące w Polsce przepisy nakazują dodanie do każdego sprzedawanego leku tzw. ulotki przylekowej, która musi zawierać dane o leku, o jego mechanizmie działania, wskazaniach, przeciwwskazaniach, działaniach niepożądanych, dawkowaniu. Bezpieczeństwo stosowania leków w ciąży określają tzw. kategorie bezpieczeństwa, jednak podawane są one najczęściej bez dodatkowych opisów. Poniżej opis kategorii bezpieczeństwa leków w ciąży:

Kategoria A – leki, które w badaniach na zwierzętach oraz w odpowiednio liczebnych i kontrolowanych obserwacjach u ludzi nie wykazały działania szkodliwego dla płodu, lek może być stosowany bez przeszkód w czasie ciąży.

Kategoria B – badania na zwierzętach nie wskazują na istnienie ryzyka dla płodu, ale nie przeprowadzono badań z grupą kontrolną u ludzi, lub badania na zwierzętach wykazały działanie niepożądane na płód, ale badania w grupie kobiet ciężarnych nie potwierdziły istnienia ryzyka dla płodu

Kategoria C – oznacza, że leki te w badaniach na zwierzętach wykazały szkodliwość dla płodu, bądź też takich badań nie wykonano oraz brak jest odpowiednio wiarygodnych danych z obserwacji stosowania tego leku u ludzi. Lek z tej grupy można zastosować w przebiegu ciąży jedynie wtedy, gdy w opinii lekarza spodziewana korzyść dla matki przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu.

Kategoria D – to leki, o których wiadomo na podstawie wcześniejszych obserwacji, że wskazują na zagrożenie dla płodu. Stosowanie takiego leku podczas ciąży jest dopuszczone jedynie w sytuacji gdy jest to bezwzględnie konieczne ze względu na dobro matki, a podanie bezpieczniejszego alternatywnego leku jest niemożliwe lub przeciwwskazane.

Kategoria X – to grupa leków o których niewątpliwie wiadomo, że stanowią bezpośrednie zagrożenie dla płodu. Takie leki są bezwzględnie niedopuszczone do stosowania podczas ciąży.

Powikłania ciążowe i poporodowe

[edytuj | edytuj kod]
William Hunter, Anatomia uteri humani gravidi tabulis illustrata, 1774

Naturalny poród jest dla kobiety bardzo bolesny, co spowodowane jest stosunkowo dużą czaszką człowieka. Ciąża i poród w znacznym stopniu obciążają organizm kobiety, co wiąże się z prawdopodobieństwem wystąpienia wielu dolegliwości i powikłań, do których należą zwiększone ryzyko nadwagi i otyłości oraz cukrzycy i miażdżycy, niektórych rodzajów raka. Około 80% kobiet w 2-5 dni po porodzie doświadcza smutku okołoporodowego, który mija samoczynnie po dwóch tygodniach, natomiast 10-25% kobiet cierpi na depresję poporodową, która zwykle pojawia się 4-8 tygodni po porodzie i trwa do pół roku[10].

W czasie ciąży zmienia się metabolizm jodu i czynność tarczycy. Normy stężenia hormonów tarczycowych są o połowę wyższe niż w populacji ogólnej. W większości przypadków nie jest to jednak objaw chorobowej nadczynności tarczycy, jednak przejściowa, zwykle ustępująca po pierwszym trymestrze, tyreotoksykoza ciążowa[11].

Choć dziewczynki są poczynane tak samo często jak chłopcy, to ci drudzy z większym prawdopodobieństwem przyjdą na świat z powodu aborcji selektywnej i większej odporności na czynniki wywołujące poronienie (co jest prawdopodobnym wyjaśnieniem efektu Triversa–Willarda[12][13][14]).

Śmiertelność

[edytuj | edytuj kod]

Ryzyko zgonu matki z powodu ciąży koreluje z jej wiekiem. Kobieta zachodząca w ciążę w wieku poniżej 15 lat jest 5 razy bardziej narażona na zgon w jej wyniku, niż kobieta w wieku powyżej 20 lat. Ciąża i jej powikłania są główną przyczyną śmierci nastolatek (15.-19. rok życia) na świecie[15].

Klasyfikacja ICD10

[edytuj | edytuj kod]
kod ICD10 nazwa choroby
ICD-10: Z33 Ciąża stwierdzona przypadkowo
ICD-10: Z34 Nadzór nad ciążą prawidłową
ICD-10: Z34.0 Nadzór nad prawidłową pierwszą ciążą
ICD-10: Z34.8 Nadzór nad inną, prawidłową ciążą
ICD-10: Z34.9 Nadzór nad ciążą prawidłową, nie określoną

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Seksuologia biologiczna pod red. Kazimierza Imielińskiego, Warszawa 1980.
  2. Rozród ssaków t. 5, Sztuczna kontrola rozrodu pod redakcją K. Tarkowskiego, Warszawa 1979.
  3. Czy to bezpłodność? – Pytania i odpowiedzi.
  4. Antropologia pod redakcją A. Malinowskiego i J. Strzałko, Warszawa-Poznań 1985.
  5. Fizjologia człowieka z elementami fizjologii klinicznej pod redakcją Z. Traczyka i A. Trzebskiego, PZWL Warszawa 1980.
  6. Ile dokładnie trwa ciąża?, portal.abczdrowie.pl.
  7. Jak liczyć wiek ciąży po in vitro? nOvum
  8. Jak obliczyć termin porodu.
  9. Zdrowa ciąża – przygotowania do ciąży.
  10. Maliszewska Karolina, Preis Krzysztof "TERAPIA DEPRESJI POPORODOWEJ–AKTUALNY STAN WIEDZY." Ann. Acad. Med. Gedan 44 (2014): 105-111.
  11. Alicja Hubalewska-Dydejczyk, Elżbieta Bandurska-Stankiewicz, Ewa Bar-Andziak, Tomasz Bednarczuk, Monika Buziak-Bereza, Krzysztof Drews, Małgorzata Gietka-Czernel, Maria Górska, Helena Jastrzębska, Roman Junik, Małgorzata Karbownik-Lewińska, Marta Kostecka-Matyja, Andrzej Lewiński, Andrzej Milewicz, Janusz Nauman, Marek Niedziela, Dorota Pach, Ryszard Poręba, Alfred Reroń, Stanisław Radowicki, Jerzy Sowiński, Krzysztof Sworczak, Anhelli Syrenicz, Małgorzata Trofimiuk-Müldner, Wojciech Zgliczyński, Arkadiusz Zygmunt. Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży. „Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology”. 62 (4), s. 362-381, 2011. (pol.). 
  12. Civil Conict, Gender-Specifc Fetal Loss, and Selection: A new test of the Trivers-Willard hypothesis, Christine Valente, University of Bristol, U.K
  13. Beautiful People Have More Daughters
  14. Revisiting a Sample of U.S. Billionaires: How Sample Selection and Timing of Maternal Condition Influence Findings on the Trivers-Willard Effect, Sebastian Schnettler, PLOS, 21.2.2013
  15. Early marriage strips children, especially girls, of their childhood.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]