Przejdź do zawartości

Georges Lemaître

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Georges-Henri Lemaître
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 lipca 1894
Charleroi

Data i miejsce śmierci

20 czerwca 1966
Leuven

Zawód, zajęcie

ksiądz, astrofizyk

podpis

Georges-Henri Lemaître () (ur. 17 lipca 1894 w Charleroi, zm. 20 czerwca 1966 w Leuven[1]) – belgijski naukowiec i duchowny katolicki; astronom, astrofizyk teoretyczny i kapłan w stopniu prezbitera. Prezes Papieskiej Akademii Nauk (1960–1966), laureat prestiżowych nagród astrofizycznych wiodących w jego czasach jak francuskie Prix Jules-Janssen (1936) i brytyjski Medal Eddingtona (1953).

Lemaître to jeden ze współtwórców XX-wiecznej kosmologii relatywistycznej, obok Alberta Einsteina i Aleksandra Friedmana. W latach 20. wysunął hipotezę Wielkiego Wybuchu[a] i na jej podstawie przewidział istnienie promieniowania reliktowego, potwierdzonego w latach 60. przez Penziasa i Wilsona. Lemaître jako pierwszy zastosował w kosmologii fizykę kwantową[potrzebny przypis].

Belgijski uczony został upamiętniony m.in. nazwami prawa astrofizycznego i rozwiązań ogólnej teorii względności, które znalazł:

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]
Millikan, Lemaître i Einstein po wykładzie Lemaître'a w California Institute of Technology (Caltech) w styczniu 1933 roku.

Pochodzenie i wykształcenie

[edytuj | edytuj kod]

Georges Lemaître urodził się 17 lipca 1894 roku w Charleroi w Belgii. Odbywał tam też studia średnie w kolegium jezuickim. W 1910 roku przeniósł się z rodziną do Brukseli, gdzie zapisał się do Kolegium św. Michała w Etterbeek. Planował przygotować się tam do studiów górniczych, które rozpoczął w 1911 roku na uniwersytecie w Leuven.

Ukończył studia w 1914 roku i zaraz po wybuchu I wojny światowej wstąpił do wojska. W 1919 roku wrócił do Leuven, aby uzyskać doktorat z matematyki i fizyki. Po jego uzyskaniu, w październiku 1920 roku Lemaître wstąpił do seminarium duchownego dla opóźnionych powołań w Mechelen. Święcenia kapłańskie przyjął 22 września 1923 roku[3].

Kariera badawcza

[edytuj | edytuj kod]

Niedługo po święceniach Lemaître uzyskał stypendium na wyjazd do Cambridge University. Następnie odwiedził Kanadę i Stany Zjednoczone, gdzie zatrzymał się dłużej w Harvard College Observatory, gdzie opublikował swoje prace o Wszechświecie de Sittera i gwiazdach zmiennych, oraz w Massachusetts, gdzie rozpoczął regularne studia w MIT, a następnie uzyskał tam kolejny doktorat.

W 1936 roku przyznano mu nagrodę Prix Jules-Janssen.

W 1940 roku Lemaître został członkiem Papieskiej Akademii Nauk, a w 1960 roku jej prezesem, którym pozostał do śmierci. Za jego rządów do Akademii nowi członkowie byli powoływani bez względu na narodowość i wyznanie. Między innymi przyjęto do niej Paula Diraca i Johna Ecclesa.

Pierwszą poważną chorobą Lemaître'a był zawał serca w 1964 roku. Kryzys nastąpił 9 czerwca 1966 roku. Lemaître został umieszczony w szpitalu, gdzie Odon Godart odwiedził go 16 lub 17 czerwca, aby porozmawiać o odkryciu przewidzianego wcześniej przez Lemaître'a promieniowania tła. Lemaître zmarł 20 czerwca 1966 roku. Został pochowany na cmentarzu w Charleroi.

Dorobek w kosmologii

[edytuj | edytuj kod]

W kwietniu 1927 roku Lemaître opublikował swoją najważniejszą[4] pracę pt. Wszechświat jednorodny o stałej masie i rosnącym promieniu, wyjaśniający prędkość radialną mgławic pozagalaktycznych (Un universe homogène de masse constante et de rayon croissant rendant compte de la vitesse radiale des nébuleuses extra-galactiques)[5]. Jako pierwszy zestawił przewidywania modelu kosmologicznego z obserwacjami galaktyk[6]. Praca ta została zupełnie zignorowana. W 1929 Edwin Hubble opublikował jako swoją teorię o rozszerzaniu wszechświata, nie wspominając o pracy Lemaître’a. Na poważniejsze potraktowanie teorii pierwotnego atomu (Wielkiego Wybuchu) trzeba było poczekać kilkadziesiąt lat.

  1. Lemaître nazywał ją hipotezą pierwotnego atomu; nazwę Wielki Wybuch wprowadził Fred Hoyle – dekady później, w latach 60.[potrzebny przypis].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Lemaître Georges Édouard, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-15].
  2. Pabjan 2014 ↓, s. 125.
  3. Alan P Lightman, Światło z przeszłości. Dzieje kosmologii współczesnej, Bogumił Bieniok (tłum.), Ewa L Łokas (tłum.), Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 27, ISBN 83-7255-149-9, OCLC 749292073.
  4. Heller 2008 ↓, s. 10, 21.
  5. Georges Lemaître. Un universe homogène de masse constante et de rayon croissant rendant compte de la vitesse radiale des nébuleuses extra-galactiques. „Annales de la Société Scientifique de Bruxelles”. 47A, s. 49-59, 1927. (fr.). 
  6. Heller 1994 ↓, s. 45.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Literatura dodatkowa

[edytuj | edytuj kod]
  • Dominique Lambert, The Atom of the Universe. The Life and Work of Georges Lemaître, Kraków: Copernicus Center Press, 2015, ISBN 978-83-7886071-6.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]