«Википеди» ирĕклĕ энциклопединчи материал
Шор чĕлхи, — шорсен чĕлхи. Ку чĕлхепе калаçакансем Раççейĕн Кемерово облаçĕнче (Таштагол районĕ, Мыскипе Междуреченск хулисем) пурăнаççĕ. Çавăн пекех вĕсем Алтайăн çурçĕр енĕнче, Кузнецки Улатăвра, Томь юханшывăн хĕрринче, Хакасипе Алтай республикин чиккисем патĕнче пурăнаççĕ.
2002 çулхи çырав тăрăх ку чĕлхепе калаçакансен шучĕ 6 пин ытла пулнă. Икĕ диалект пур: 1920-1930-мĕш çулта усă курнă литература чĕлхи пек шутланнă мрас диалекчĕ, тата темиçе вырăнти калаçу çине пайланакан кондом диалекчĕ.
ISO 639-2 кодчĕ — tut.
1885 çулта шорсен букварĕ тухнă. 1927 çулта кириллица çинче никĕслесе шорсен алфавитне хатĕрленĕ. 1929 çулта латиница çине куçас юхăм пуçласан вĕсен чĕлхи валли те латин саспаллисем çинче никĕсленекен алфавита тунă. Вăл 1938 çулччен усă курăннă, кайран вара каллех кириллица çинче никĕсленме пуçланă.
Тĕрĕк чĕлхисем, чĕлхевĕсем, диалекчĕсем, калаçăвĕсем |
---|
пратĕрĕк † |
Пăлхар ушкăнĕ | |
---|
|
Авалхи тĕрĕк | |
---|
|
Туçи алтай (вар-хĕвелтухăç) ушкăнĕ1 | |
---|
|
Карлук ушкăнĕ |
карлук-уйгур: авалхи уйгур †, карахан (карахан-уйгур) †, халаджа ( аргу) 1 | карлук-хорезм: литература çыруллă ватă чĕлхесем — хорезм-тĕрĕк †, чагатай, тĕрĕк чĕлхи †, хальхи — айна ‡, или-тĕрĕк, лобнор ‡1, узбек, уйгур (çĕнĕ уйгур), хотан2, хотон (†) ‡1, кăнтăр кăркăс — карлук диалекчĕсем2 |
---|
|
Кăпчак ушкăнĕ |
авалхи кăпчак † | нухай-кăпчак: алабуга-нухай2, аçтăрхан-нухай2, казах, каракалпак, нухай, крым тутар чĕлхин çеçенхир диалекчĕ, узбек-нухай (узбек чĕлхин кăпчак диалекчĕсем) ‡2, ферган-кăпчак — нухай-кăпчак диалекчĕсем2, кăнтăр кăркăс — нухай-кăпчак диалекчĕсем2, юртă-нухай2 | атăл-кăпчак: пушкăрт, çĕпĕр-тутар, тутар (диал.: мишер) | половец-кăпчак: авалхи половец †, караим крым тутар 1 ( караим, крым диалекчĕ2, крым тутар (литература), крымчак2, крым тутар чĕлхин вăтам диалекчĕ, урум (азовçум) — кăпчак пуплевĕсем2), кумăк-карачай-балкар 1 ( эрмен-кăпчак †, карачай-балкар, кумăк), мамлюк-кăпчак † |
---|
|
Огуз ушкăнĕ | |
---|
|
Саян (тобас) ушкăнĕ | |
---|
|
Хакас (кăркăс) ушкăнĕ | |
---|
|
Якут ушкăнĕ | |
---|
|
Çырулăх | |
---|
Асăрхавсем: 1 чĕлхе е чĕлхе ушкăнĕн классификацийĕ тавлашуллă, чĕлхе ушкăнĕ гипотезăллă (Терĕк чĕлхисен классификацийĕ пăхăр); 2 «чĕлхе» термина уса курни йăнăш («чĕлхе е диалект» проблема пăхăр); 3 кăпчак, пулас; † çухалнă, уйрăлнă е улшăннă чĕлхесем; (†) çухалнă чĕлхесем, пулас; ‡ хутăш чĕлхесем |