Przejdź do zawartości

Historia doktryn politycznych i prawnych

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Historia doktryn politycznych i prawnychnauka humanistyczna i społeczna, jedna z najmłodszych dyscyplin prawoznawstwa. Zajmuje się rekonstrukcją historii myśli politycznej oraz prawnej. Jest to historia poglądów na strukturę polityczną społeczeństwa oraz na obowiązujące w społeczeństwie prawo. Po 1956 stała się odrębnym przedmiotem w dydaktyce uniwersyteckiej.

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Zdaniem Andrzeja Sylwestrzaka doktryna to historycznie ukształtowany pogląd, wyjaśniający powstanie, organizację, funkcjonowanie państwa i prawa, wskazujący zarazem ich cele[1].

Historia doktryn nawiązuje do dorobku innych przedmiotów prawniczych, w tym: filozofii prawa, teorii prawa, historii prawa, prawa konstytucyjnego, prawa międzynarodowego, prawa karnego, prawa cywilnego[2].

W ramach tej dyscypliny wyróżnia się różne szkoły, np.:

  • idealistyczną, zajmującą się problemem idei w dziejach,
  • socjologiczną, badającą zjawisko społeczne uważane za najważniejsze w rozwoju cywilizacyjnym,
  • materialistyczną, kładącą nacisk na prymat interesów ekonomicznych.

Historia doktryn może spełniać różne funkcje, np.:

  • tłumaczyć zjawiska życia państwowego,
  • krytykować istniejący stan rzeczy,
  • wskazywać perspektywy rozwoju,
  • integrować społeczeństwo wokół jakiegoś programu.

W historii doktryn przenikają się procesy negacji i kontynuacji, tj. każda nowa doktryna nawiązuje do przeszłych koncepcji. Równocześnie mogą również występować doktryny wykluczające się nawzajem (np. socjalizm i kapitalizm).

Doktryny można dzielić na:

  • starożytne, średniowieczne, nowożytne, współczesne (według kryterium chronologicznego),
  • rewolucyjne, konserwatywne i reakcyjne (odwołujące się do kryterium rewolucji jako zjawiska odgrywającego doniosłą rolę w dynamizowaniu stosunków społecznych i politycznych),
  • postępowe i wsteczne,
  • dogmatyczne (konsekwentne przyjmowanie wzorów zalecanych w doktrynie politycznej bez krytycznego zastanawiania się, jak dalece mogą one w ogóle być zastosowane; z zasady nie dopuszcza możliwości modyfikacji doktryny, stając zazwyczaj ortodoksyjnie na stanowisku obrony tez w niej zawartych; metody dogmatyczne zazwyczaj nie doceniają wymogów czasu i zmian, względem których każda doktryna polityczna powinna podlegać modyfikacji) oraz rewizjonistyczne (dopuszcza możliwość odejścia od podstawowych założeń doktryny modyfikując je niekiedy do granic, w ostatecznej formie niewiele przypominających założenia wyjściowe; zakłada swoista dobrowolność interpretacji, prowadzącą niekiedy do zaprzepaszczenia fundamentalnych tez interpretowanej doktryny)[2].

Polscy historycy doktryn politycznych i prawnych (lista niepełna)

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Andrzej Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 1999, s. 15.
  2. a b Tamże.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]