Przejdź do zawartości

Mięta

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mięta
Ilustracja
Mięta pieprzowa
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

mięta

Nazwa systematyczna
Mentha L.
Sp. Pl. 576. 1753
Typ nomenklatoryczny

Mentha spicata L.[3]

Synonimy
  • Audibertia Benth.
  • Menthella Pérard
  • Minthe St.-Lag.
  • Preslia Opiz
  • Pulegium Mill.[4]

Mięta (Mentha L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). W zależności od ujęcia taksonomicznego (stopnia uwzględnienia taksonów mieszańcowych, częstych w tym rodzaju) należy tu od ok. 18–19[5] do 24 gatunków[4]. Zasięg rodzaju obejmuje wszystkie kontynenty z wyjątkiem Antarktydy i Ameryki Południowej (aczkolwiek na tej drugiej obecne są jako introdukowane). Rośliny te rosną na różnych siedliskach, najczęściej wilgotnych lub mokrych, ale też na suchych stepach[6].

Mięty używane są jako zioła o specyficznym, miętowym aromacie, w kuchni, ale także w ziołolecznictwie. W Ameryce stosowany był tamtejszy gatunek – M. canadensis. W Starożytnym Rzymie głównie mięta nadwodna M. aquatica. Współcześnie największe znaczenie użytkowe mają: mięta zielona M. spicata, mięta wonna M. suaveolens, mięta pieprzowa M. × piperita, mięta długolistna M. longifolia, mięta polej M. pulegium. Jako roślina ozdobna na skalniakach uprawiana bywa mięta Requiena M. requienii[5].

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Rośliny z tego rodzaju najbardziej zróżnicowane są w Europie (10 gatunków[6][5]), Azji i Afryce[7], ale też 6 gatunków obecnych jest w Australii, jeden w Nowej Zelandii i jeden w Ameryce Północnej[5]. Liczne gatunki i mieszańce rozprzestrzenione zostały na świecie i zdziczały na różnych obszarach[6][4].

Gatunki flory Polski[8]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[8], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej Plants of the World online (jeśli jest inna)[4]

Morfologia i biologia

[edytuj | edytuj kod]
Dwa gatunki mięty obok siebie: mięta pieprzowa (u góry) oraz mięta Requiena (na dole)
Mięta nadwodna
Pokrój
Byliny o płożących kłączach osiągające do 1,5 m wysokości, rzadko rośliny jednoroczne[6]. Rośliny o silnym, charakterystycznym zapachu (nie zawsze „miętowym”)[9].
Liście
Ulistnienie naprzeciwległe. Liście silnie aromatyczne, pojedyncze, jajowate lub eliptyczne[9], całobrzegie, karbowane lub ząbkowane[6].
Kwiaty
Drobne, zebrane w okółkach skupionych w szczytowej części pędu, rozdzielone wydłużonymi międzywęźlami lub skupionymi tak gęsto, że kwiatostan złożony jest kłosokształtny. Kielich zrosłodziałkowy, z czterema lub 5 ząbkami na szczycie, z 10 do 13 wiązkami przewodzącymi. Korona fioletowa, biała lub różowa. U nasady zrośnięte płatki tworzą krótką rurkę zakończoną czterema łatkami tworzącymi niezbyt wyraźnie dwie wargi, z górną łatką z reguły większą od pozostałych. Cztery pręciki w dwóch parach, wystają z rurki korony. Zalążnia złożona z dwóch owocolistków, dwukomorowa, w każdej komorze z dwoma zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z dwudzielnym znamieniem o niemal równych ramionach[6].
Owoce
Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze rozłupki[6].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Mięta polej
Mięta długolistna
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.) w obrębie której zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae, plemienia Mentheae i podplemienia Menthinae[7].

Podział rodzaju

W obrębie rodzaju gatunki klasyfikowane są do czterech sekcji: Eriodontes, Mentha, Pulegium i Tubulosae[7].

Wykaz gatunków[4][10]

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa rodzaju Mentha pochodzi z greckiego od imienia nimfy Menthe (Mente, Minto, Minta, Minte), zamieszkującej Podziemie i będącej kochanką Hadesa. Ten chcąc ją uchronić przed zazdrością i prześladowaniami Persefony (żony) zamienił nimfę w roślinę miętę[11].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
  • Uprawiane są głównie ze względu na zapach i smak liści. Z liści m.in. mięty pieprzowej (łac. Mentha piperita, ang. peppermint) pozyskiwany jest olejek miętowy zawierający mentol, wykorzystywany w przemyśle perfumeryjnym, farmaceutycznym, spożywczym (m.in. do wyrobu słodyczy i ciast) oraz tytoniowym. Liście mięty zielonej (łac. Mentha spicata, ang. spearmint) używane są chętnie bezpośrednio jako przyprawa, a także stosowane są jako dodatek aromatyzujący do gumy do żucia i past do zębów.
  • Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny lecznicze.
  • Niektóre gatunki są uprawiane jako rośliny ozdobne.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-06].
  4. a b c d e Mentha L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-11-03].
  5. a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 579, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 282. ISBN 0-333-74890-5.
  7. a b c Genus: Mentha L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-03-12].
  8. a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 116, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  10. Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 123. ISBN 978-83-925110-5-2.
  11. Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 232. ISBN 83-04-04673-3.