Przejdź do zawartości

Hanriot H.28

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hanriot H.28
Ilustracja
Dane podstawowe
Państwo

 Polska

Producent

Centralne Warsztaty Lotnicze
Wielkopolska Wytwórnia Samolotów Samolot

Typ

samolot szkolno-treningowy

Konstrukcja

dwupłat o konstrukcji mieszanej

Załoga

2

Historia
Data oblotu

grudzień 1924

Lata produkcji

1924–1928

Wycofanie ze służby

1937

Liczba egz.

235

Dane techniczne
Napęd

1 Le Rhône 9C

Moc

80 KM (59 kW)

Wymiary
Rozpiętość

10,26 m

Długość

7,25 m

Wysokość

2,95 m

Powierzchnia nośna

34 m²

Masa
Własna

575 kg

Użyteczna

255 kg

Startowa

830 kg

Zapas paliwa

94 l

Osiągi
Prędkość maks.

115 km/h

Pułap

3200 m

Zasięg

260 km

Długotrwałość lotu

3 h

Rozbieg

90 m

Dobieg

110 m

Dane operacyjne
Użytkownicy
Polska

Hanriot H.28francuski samolot szkolno-treningowy z okresu międzywojennego produkowany na licencji w Polsce.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Z inicjatywy Szefa Departamentu Żeglugi Powietrznej MSWojsk. Polska Wojskowa Misja Zakupów w Paryżu zdecydowała o zakupieniu na potrzeby polskiego lotnictwa samolotu szkolnego Hanriot HD.14[1]. 30 sierpnia 1923 roku zawarto umowę na zakup 50 egzemplarzy samolotu w wersji Hanriot HD.14E2 typ 1923, prawa do produkcji licencyjnej oraz egzemplarza wzorcowego[2].

We wrześniu 1923 roku przystąpiono do przygotowania produkcji licencyjnej w Centralnych Zakładach Lotniczych w Warszawie[3]. Dokumentacja przekazana przez stronę francuską zawierała wiele nieścisłości i różnic w stosunku do egzemplarza wzorcowego, dlatego też około roku trwały prace nad jej uzupełnieniem. Produkcja seryjna ruszyła w sierpniu 1924 roku. Egzemplarze powstałe na podstawie polskiej dokumentacji był cięższe o 50 kg od samolotu wzorcowego oraz miały niższą prędkość maksymalną[2]. Dla odróżnienia od egzemplarzy HD.14 zakupionych we Francji samoloty produkowane w Polsce oznaczono jako Hanriot H.28. Pierwszy egzemplarz seryjny (o numerze fabrycznym 30.2) został oblatany w grudniu 1924 roku przez por. pil. Karola Fiałkowskiego[4] i por. pil. Kazimierza Kalinę[5]. W CWL-PZL wyprodukowano łącznie 75 egzemplarzy tego samolotu[6]. Jeden z nich został zaprezentowany publicznie 25 kwietnia 1925 roku podczas pokazów na lotnisku mokotowskim[7].

W 1924 roku dokumentacja została przekazana do nowo powstałej Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów „Samolot” w Poznaniu, gdzie uruchomiono produkcję seryjną. Ponadto zlecono WWS „Samolot” wykonanie standaryzacji części samolotów H.28 i H.19, w trakcie tych prac ujednolicono 128 części[7]. Pierwszy egzemplarz seryjny został oblatany przez pilota doświadczalnego Edmunda Hołodyńskiego[8]. 22 lutego 1925 roku został uroczyście „ochrzczony” przez szefa Departamentu IV Lotnictwa gen. Włodzimierza Zagórskiego. Stało się to w obecności wojewody poznańskiego Adolfa Bnińskiego, starosty poznańskiego Ludwika Begale i przedstawicieli władz wojskowych: gen. Edmunda Hausera i gen. Anatola Kędzierskiego[9]. 8 września 1925 roku jeden z egzemplarzy wyprodukowanych w Poznaniu został zaprezentowany podczas wystawy Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej na krakowskim Barbakanie[7]. W latach 1925–1928 w WWS „Samolot” wyprodukowano łącznie 160 egzemplarzy tego samolotu (60 egz. w 1925, 84 egz. w 1926, 10 w 1927 oraz 6 egz. w 1928 roku)[6].

W 1927 roku polskie lotnictwo wojskowe zakupiło we Francji dwa egzemplarze wersji sanitarnej H.28, które otrzymały numery 30S-1 i 30S-2[10]. W sierpniu 1927 roku w WWS „Samolot” oblatano wersję sanitarną oznaczoną jako Hanriot H.28S[11]. Konstruktorem tej wersji był inż. Ryszard Bartel. Zmieniona konstrukcja samolotu pozwalała na transport jednego chorego w specjalnym przedziale sanitarnym. Od egzemplarzy francuskich różniły się konstrukcją kabiny chorego, którą wykonano ze sklejki zamiast blachy duralowej. Wyprodukowano 16 egzemplarzy tej wersji[12].

Wykorzystanie w polskim lotnictwie

[edytuj | edytuj kod]

Lotnictwo wojskowe

[edytuj | edytuj kod]

Samoloty H.28 trafiły do wojskowych szkół lotniczych, gdzie używano ich do szkolenia wstępnego. W innych jednostkach lotniczych służyły jako samoloty treningowe w eskadrach pułków liniowych oraz jako łącznikowe dowódców różnych szczebli[3]. Kilka egzemplarzy przystosowano do holowania rękawa do strzelań powietrznych[7]. Samoloty H.28 zaczęto wycofywać z lotnictwa wojskowego latem 1929 roku, ostatecznie zeszły ze stanów jednostek z końcem 1935 roku.

Lotnictwo cywilne

[edytuj | edytuj kod]

Samoloty HD.14 i H.28 były przekazywane przez wojsko do ośrodków cywilnego lotnictwa. Pierwsze z nich trafiły do LOPP i szkoły pilotów cywilnych na lotnisku Poznań-Ławica. Kolejne maszyny wycofywane z wojska zostały przekazane aeroklubom i innym ośrodkom lotniczym (np. Lotniczego Przysposobienia Wojskowego), gdzie służyły do końca 1937 roku[13]. Kilka z nich było następnie wykorzystywane jako pomoce naukowe przy nauce konstrukcji lotniczych. Część samolotów będących w posiadaniu aeroklubów została ufundowana przez różne organizacje społeczne i LOPP, m.in. 4 samoloty ufundował Związek Harcerstwa Polskiego, 5 Zrzeszenie Przemysłowców Polskich, po jednym magistraty Warszawy, Poznania, Krakowa i Lublina[14]. Jeden z cywilnych egzemplarzy H.28 został przystosowany do holowania szybowców. Przy jego pomocy w listopadzie 1932 roku dokonano oblotu szybowca ITS-II na lotnisku w Skniłowie[15]. Łącznie użytkowano w lotnictwie cywilnym 134 samoloty typu HD.14E2 i H.28, ostatnie z nich skasowano w 1937 roku.

Lotnictwo sanitarne

[edytuj | edytuj kod]

Wykorzystując 18 samolotów HD.14S i H.28S Wojsko Polskie stworzyło sieć lotnictwa sanitarnego pokrywającego większą część kraju. Loty z chorymi obsługiwały jednostki: 1 pułk lotniczy w Warszawie, 2 pułk lotniczy w Krakowie, 3 pułk lotniczy w Poznaniu, 4 pułk lotniczy w Toruniu, 5 pułk lotniczy w Lidzie, 6 pułk lotniczy we Lwowie, Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie, Centralna Szkoła Podoficerów Pilotów Lotnictwa w Bydgoszczy, Lotnicza Szkoła Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu i morski dywizjon lotniczy w Pucku. Samoloty sanitarne były użytkowane do 1936 roku i zostały skasowane.

Elementy konstrukcyjne samolotu Hanriot H.28 były wykorzystywane przy konstruowaniu szybowców i samolotów. Płat i inne elementy konstrukcyjne zostały wykorzystane w szybowcach: Miś[16], S-III[17] i Ikar[18]. We wrześniu 1931 roku w Zakładach Mechanicznych E. Plage i T. Laśkiewicz dokonano przebudowy jednego H.28 (nr fabr. 30.83) na samolot z usterzeniem Rudlickiego[19].

Ocena użytkowa

[edytuj | edytuj kod]

Samolot był oceniany przez pilotów jako poprawny i łatwy w pilotażu, jego problemem była mała wrażliwość na ruchy sterów, wrażliwość na boczny wiatr oraz skomplikowana regulacja obrotów silnika. Z uwagi na konstrukcję podwozia sprawiał problemy początkującym pilotom podczas lądowania, miał tendencję do tzw. kangurów - samolot kilkakrotnie odbijał się od ziemi, co czasem kończyło się uszkodzeniem konstrukcji maszyny[7]. Szacowano, że wyszkolenie 11 pilotów wiąże się średnio z rozbiciem jednego samolotu szkolnego i uszkodzeniem podwozi w czterech innych[20].

Opis konstrukcji

[edytuj | edytuj kod]

Dwumiejscowy samolot szkolno-treningowy, dwupłat o konstrukcji mieszanej[21][3].

Kadłub o konstrukcji kratownicowej, oprofilowany listwami, usztywnionej wewnątrz naciągami z drutu. Osłona silnika i przednia część kryta blachą aluminiową, dalsze pokrycie wykonano z płótna. W kadłubie znajdował się zbiornik paliwa o pojemności 94 dm3 oraz bezpośrednio za silnikiem zbiornik oleju o pojemności 21 dm3. Kabina pilotów odkryta, z miejscami w układzie tandem, przyrządy sterownicze zdublowane. Pierwsza kabina osłonięta szklanym wiatrochronem. W wersji sanitarnej w kadłubie znajdował się przedział sanitarny (wyposażony w okna) do przewozu chorego na noszach lub w pozycji siedzącej. Chorego wkładano do samolotu przez duży otwór drzwiowy w prawej burcie.

Płat dwudźwigarowy o obrysie prostokątnym, o jednakowej rozpiętości i cięciwie (istniała możliwość wymiennego stosowania płatów), kryty w całości płótnem. Płat dolny dwudzielny, płat górny trójdzielny z centralnym baldachimem. Lotki znajdowały się na obu płatach. Komora płatów połączona była czterema parami międzyskrzydłowych zastrzałów równoległych i usztywniona krzyżowymi naciągami z drutu. Baldachim był połączony z kadłubem piramidką usztywnioną naciągami z drutu.

Usterzenie klasyczne, krzyżowe o konstrukcji drewnianej. Statecznik poziomy dwudzielny podparty zastrzałami w układzie V, statecznik pionowy usztywniony naciągami z drutu.

Podwozie wielogoleniowe, płozowo-kołowe, ze zdublowanymi kołami podwozia głównego i płozą ogonową, amortyzowane sznurami gumowymi.

Napęd - dziewięciocylindrowy gwiazdowy silnik rotacyjny Le Rhône 9C o mocy 80 KM (59 kW) napędzający stałe, dwułopatowe drewniane śmigło Fabryki Śrub i Towarów Metalowych Bartelmuss w Bielsku Wapiennicy. W 1930 roku na 5 samolotach zamontowano silnik „Peterlot” o mocy 80 KM. Okazał się konstrukcją nieudaną i wycofano go z użytku[22].

Malowanie

[edytuj | edytuj kod]

Samoloty seryjne latały w barwie naturalnego cellonowanego płótna z przednią częścią kadłuba w kolorze naturalnej blachy aluminiowej. Numer ewidencyjny samolotu (zaczynające się od liczby 30 oznaczającej H.28) malowano w kolorze czarnym na boku kadłuba. Szachownice umieszczano symetrycznie pośrodku skrzydeł, a po remontach na ich końcach. Po remoncie samoloty były przemalowywane na kolor oliwkowozielony, egzemplarze przekazywane lotnictwu cywilnemu pozostawały w barwach wojskowych, zamalowywano jedynie szachownice[23].

Galeria

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Glass 1976 ↓, s. 17.
  2. a b Morgała 2014 ↓, s. 211.
  3. a b c Hanriot HD-14 (H-28), 1923. samolotypolskie.pl. [dostęp 2019-10-09]. (pol.).
  4. Jędrzejewski 2014 ↓, s. 207.
  5. Jędrzejewski 2014 ↓, s. 309.
  6. a b Glass 1976 ↓, s. 37.
  7. a b c d e Hanriot H-28 (HD-14E2). shinden.org. [dostęp 2019-10-07]. (pol.).
  8. Jędrzejewski 2014 ↓, s. 274.
  9. Nasze chrzciny. „Lotnik : organ Związku Lotników Polskich”. 4-5/1925, s. 2-3, 15 marca 1925. Poznań: Związek Lotników Polskich. OCLC 316462134. 
  10. Skrzydlata Polska i 26'1972 ↓, s. 19.
  11. Album dziesięciolecia 1930 ↓, s. 183.
  12. Bartel 1978 ↓, s. 607.
  13. Jarosław Dobrzyński: Wojskowe samoloty szkolne w Polsce. „Militaria”. 1(70) 2016, s. 35. Lublin: Kagero Publishing. ISSN 2450-8039. OCLC 956615411. 
  14. Skrzydlata Polska 1971 ↓, s. 19.
  15. Glass 1976 ↓, s. 403.
  16. Glass 1976 ↓, s. 353.
  17. Glass 1976 ↓, s. 361-362.
  18. Glass 1976 ↓, s. 361-363.
  19. Glass 1976 ↓, s. 154.
  20. Józef Hendriks: Wyszkolenie Młodzieży na pilotów. „Lotnik : organ Związku Lotników Polskich”. 15/1925, s. 4-7. Poznań: Związek Lotników Polskich. OCLC 316462134. 
  21. Morgała 2014 ↓, s. 213.
  22. Glass 1976 ↓, s. 48.
  23. Królikiewicz 1981 ↓, s. 57.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Album dziesięciolecia lotnictwa polskiego. Poznań: „Lotnik”, 1930. OCLC 751101296.
  • Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976. OCLC 830596725.
  • Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014, s. 173-175. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
  • Tadeusz Królikiewicz: Polski samolot i barwa. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981. ISBN 83-11-06546-2.
  • Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce: 1924-1939. Warszawa: Bellona, 2014, s. 255. ISBN 978-83-11-13381-5. OCLC 894991345.
  • Ryszard Bartel [i in.]: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918-1939. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny im. Wandy Wasilewskiej, 1978. OCLC 251843974.
  • Ryszard Kaczkowski. Hanriot-28. „Skrzydlata Polska”. 29/1971, 18 lipca 1971. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
  • Andrzej Glass. Hanriot-28S. „Skrzydlata Polska”. 26/1972, 25 czerwca 1972. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.