Mine sisu juurde

Prometii

Vikipedii-späi
61
0
2
8
23
18
8
2
Pm
144,9127
Prometii
Prometijan spektran nägui pala

Prometii (Pmpromethium latinan kelel) om 61nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes, lantanoidoiden gruppaspäi (koumanz' grupp, kudenz' period), vanhtunuden klassifikacijan mödhe — koumanden gruppan laptalagrupp, IIIB.

Ei ole olmas elementad londuses, sikš miše kaik sen izotopad oma radioaktivižed.

Vl 1945 amerikaižed himikad Džeikob Marinskii, Lorens Glendenin i Čarl'z Koriell saiba prometijad ezmäižen kerdan Klinton-laboratorijas (nüg. Ok-Ridž-laboratorii, Tennessi-štat) uranan čihodamižen produktoišpäi ionvajehtamižtervoil, i vodele 1947 todestiba ut elementad ičendoiden tedoidusil. Vl 1950 IUPAC-laudkund nimiti elementad nügüdläižikš Amuižen Grekanman mifižen Prometei-titanan mödhe (amuižgrek.: Προμηθεύς Prometeus «meletai edel» vai «holitai», sanskr.: pramantha «tiks'un kaluine»), Koriellan ak tariči nimed eziauguižešti.

Prometii om sadud metalližes nägus ezmäižen kerdan vl 1963.

Fizižed ičendad

[vajehta | vajehtada lähtetekst]

Prometii om radioaktivine hahkvauvaz mametall, elektrusen veim. Kristalline kaks'kerdaine geksagonaline α-segluz kändase korgedlämuzližeks kubižeks β-segluseks 890 C° lämudel.

Atommass — 144,9127. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 7,26 g/sm³. Suladandlämuz — 1315 K (1042 C°). Kehundlämuz — 3273 K (3000 C°).

Om sadud 38 ratud izotopad 126..163 atommassanke, i löutihe niiden 18 izomärad. Kaikiš hätkemb elo om prometii-145-izotopal, sen pol'čihodamižen pord — 17,7 vot. Völ kahtel izotopal pol'čihodamižen pord om hätkeline: 146Pm (T½=5,53 vot) i 147Pm (T½=2,62 vot). Kaikiš hätkemb eläi izomär om 148mPm 41,3 päivest pol'čihodamižen pordonke. Izotopad čihotas β- i protonižen (izotopad 128, 130..132), β- i α-čihodamižen (prometii-145) vai muite β-čihodamižen kal't (kaik toižed), kebnembad kändasoiš neodimaks, jüžmakombad samarijaks, izotop 146 — molembikš, izotopad 130..132 i 145 — neodimaks i prazeodimaks.

Himižed ičendad

[vajehta | vajehtada lähtetekst]

Muigotandmärad: +2 (seižmatomiš ühtnendoiš), +3. Prometijan himižed ičendad oma cerijan alagruppan lähižiden elementoiden pojavad.

Elementan ühtnendad oma tedoitud pahoin. Ned oma ruzavan vai rusttan mujun päpaloin.

Sadas prometijad metalltermižel mahtusel ftoridaspäi PmF3. Kävutadas joksusen radioaktivižeks purtkeks i lüminoforaks. 147Pm-izotopan üks'jäine tegii om Venäma.