Przejdź do zawartości

Ptolemeusz X Aleksander I

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ptolemeusz X Aleksander I
Ilustracja
Ptolemeusz X Aleksander I (Rzeźba w Luwrze)
władca starożytnego Egiptu
Okres

od 107 p.n.e.
do 88 p.n.e.

Dane biograficzne
Dynastia

Ptolemeusze

Data śmierci

88 p.n.e.

Ojciec

Ptolemeusz VIII Euergetes II Fyskon

Matka

Kleopatra III

Żona

Kleopatra Berenika III

Dzieci

Ptolemeusz XI Aleksander II

Ptolemeusz X Aleksander I (zm. 88 p.n.e.[1]) – władca Egiptu z dynastii Ptolemeuszów, syn Ptolemeusza VIII i Kleopatry III, mąż Kleopatry Berenike III, ojciec Ptolemeusza XI Aleksandra II.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Był faworytem swojej matki Kleopatry III, która usiłowała zapewnić mu władzę w Egipcie po śmierci Ptolemeusza VIII[2]. Lud Aleksandrii, przychylny bardziej jego bratu, Ptolemeuszowi IX, zmusił Kleopatrę III do rezygnacji z koregencji Ptolemeusza X – objął on więc władzę na Cyprze (wyspę zdołał zająć ok. 112 p.n.e.)[2].

Ok 110 p.n.e. po wypędzeniu Ptolemeusza IX przez Kleopatrę III, Aleksander został mianowany przez nią koregentem[1][2]. Później na pewien czas Ptolemeusz IX powrócił do władzy, aby ponownie utracić łaski matki, w związku z czym w 107 p.n.e. Aleksander znów objął koregencję[1]. Wspólnie z matką rządził przez ok. 10 lat, podczas gdy Ptolemeusz IX zajął opuszczony przez brata Cypr[2].

W 107 p.n.e. został mianowany kapłanem Aleksandra Wielkiego[2]. Angażował się w wojnie domowej w państwie Seleucydów[1]. W 103 p.n.e. Ptolemeusz IX wylądował w Palestynie i odnosząc szereg sukcesów próbował wtargnąć przez Półwysep Synaj do Egiptu[2]. Aleksander odparł jednak ten atak pod Peluzjum i zmusił brata do wycofania się na Cypr[2]. W 101 p.n.e. kazał zamordować swoją matkę (według niektórych źródeł zmarła ona śmiercią naturalną) i ożenił się z Kleopatrą Berenike III[2]. Na pewien czas zawarł pokój z bratem[1].

Ostatni okres panowania znamionuje rosnące niezadowolenie Egipcjan z rządów tego władcy, czego wyrazem stało się powstanie w Tebaidzie i odsunięcie Ptolemeusza X od władzy przez zbuntowanych żołnierzy i mieszkańców Aleksandrii ok. 89/88 p.n.e.[2]

W 88 p.n.e. Ptolemeusz X zginął w bitwie morskiej podczas próby zajęcia Cypru[2]. Po jego śmierci władzę przejął ponownie brat Ptolemeusz IX[2].

Tytulatura

[edytuj | edytuj kod]
Królewski Protokół
prenomen lub imię tronowe:
M23
X1
L2
X1
U22R8X1
H8
R8U22
X1
N6
X1 H8
F44Q3
X1
V28U21
N35
D4
Aa11
C2C12O34
M22 M22
A53S34S3
trl.: (Juaenneczermenech-neczeretmenechet-satre Setepenptah Irimaatre Senenanchenamon[2])
tłum.: Wybraniec Ptaha, Ten, Który Wnosi Porządek, Re, Żywe Wcielenie Amona[3][wymaga weryfikacji?]
nomen lub imię rodowe:
G39N5
Q3
X1
V4E23
Aa15
M17M17S29U33D
W24 F51A
M17D14
V31
S29N35
X1 D14
O34
S34
D&t&tA Q3
X1
V28N36
trl.: ptwlmis ḏd n.f Ꜥlksntrs Ꜥnḫ-ḏt mri-ptḥ[4] (Ptulmis Dżednef Aleksantres Anchdżetmeriptah[2])
tłum.: Ptolemeusz, Zwany Aleksandrem, Żyjący Wiecznie, Ukochany Ptaha[3]

W języku greckim władcę tytułowano basileus Ptolemaios X Aleksandros I Theos Philometor III – król Ptolemeusz Aleksander Bóg Miłujący Matkę[2].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e Ptolemy X Alexander I, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-06-03] (ang.).
  2. a b c d e f g h i j k l m n Bogusław Kwiatkowski, Poczet faraonów. Życie. Legenda. Odkrycia, wyd. 2, Iskry, 2021, s. 1065-1073, ISBN 978-83-244-1042-2.
  3. a b Egipt Starożytny - Ptolemeusze (Lagidzi) [online], narmer.pl [dostęp 2023-06-03].
  4. Peter Lundström, Ptolemy X in hieroglyphics [online], Pharaoh.se [dostęp 2023-06-03] (ang.).