Przejdź do zawartości

4 Armia (ZSRR)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
4 Armia
4-я армия
Historia
Państwo

 ZSRR

Sformowanie

1939,1941,1944

Rozformowanie

1941,1943,1991–1992

Dowódcy
Pierwszy

komdiw Wasilij Czujkow

Działania zbrojne
II wojna światowa
zimna wojna
Organizacja
Dyslokacja

Iran (1945)
Azerbejdżańska SRR (po wojnie)

Rodzaj sił zbrojnych

Armia Czerwona

Podległość

Białoruski Specjalny Okręg Wojskowy, Front Zachodni, Front Wołchowski, Front Zakaukaski, Zakaukaski Okręg Wojskowy (lata 50. – 90.)

Skład

dwa lub więcej korpusów strzeleckich

4 Armia (ros. 4-я армия) – związek operacyjny Armii Czerwonej podczas II wojny światowej, który prowadził swoje działania wpierw na froncie wschodnim w czasie II wojny światowej, a potem na Kaukazie podczas zimnej wojny. Został rozwiązany po rozpadzie Związku Radzieckiego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

I formowanie

[edytuj | edytuj kod]

4 Armia została sformowana w sierpniu 1939 roku w Białoruskim Specjalnym Okręgu Wojskowym z Bobrujskiej Grupy Armijnej jako samodzielna armia[1]. We wrześniu 1939 roku 4 Armia wzięła udział w inwazji Związku Radzieckiego na Polskę. Armią dowodził wtedy przyszły marszałek ZSRR Wasilij Czujkow, przyszły obrońca Stalingradu. Orkiestra i batalion z 29 Lekkiej Brygady Pancernej z 4 Armii brały udział w niemiecko-radzieckiej paradzie wojskowej w Brześciu 22 września 1939 roku[2].

W dniu ataku Niemiec na Związek Radziecki (22 czerwca 1941 roku) 4 Armia była częścią Frontu Zachodniego[3]. Generał pułkownik Pawłow, dowódca Frontu Zachodniego, postanowił przenieść wcześniej niektóre oddziały 4 Armii (było to początkiem 1941 roku). 42 Dywizja Strzelecka została przesunięta do Brześcia, a kwatera główna 14 Korpusu Zmechanizowanego do Kobrynia, co według słów historyka Johna Ericksona pozbawiło 4 Armię zarówno sił rezerwowych, jak i sił drugiego rzutu[4]. Naprzeciw 4 Armii za rzeką Bug stała 4 Armia niemiecka, składająca się z dwunastu dywizji piechoty, jednej dywizji kawalerii i 2 Grupy Pancernej. Niektóre jednostki 4 Armii stały w obliczu poważnych trudności. Kiedy dowódca armii gen. mjr A.A. Korobkow, spotkał się 10 czerwca ze swoimi oficerami, to wówczas dowódca 14 Korpusu Zmechanizowanego gen. mjr S.I. Oborin, podkreślał z naciskiem, że ponad połowa jego żołnierzy to nieprzeszkoleni rekruci, że wojska artyleryjskie otrzymały armaty do których nie było amunicji i że liczba ciężarówek pozwalała im czynić korpus mobilnym w zaledwie 25%, reszta musiała maszerować pieszo[5].

W przeddzień ataku 4 Armia stała się ofiarą niemieckiego sabotażu łącznościowego. Poszczególne jednostki straciły ze sobą połączenie telefoniczne, odcięto zasilanie, a sama twierdza Brześć utraciła swoje magazyny wody pitnej. Od godz. 5:00 rano 22 czerwca toczyły się wokół twierdzy we Brześciu zacięte walki, choć siedem batalionów wokół fortecy z 28 Korpusu Strzeleckiego cierpiało na braki w ludziach, dezorganizację i nieefektywność. Pomimo tych mankamentów ostateczne zdobycie twierdzy przez Niemców zajęło trochę czasu w związku z zawziętym oporem radzieckim. O 16:00 22 czerwca sztab 4 Armii był z powrotem w Zaprudzie, a Sztab Generalny frontu rozkazał 14 Korpusowi Zmechanizowanemu rozpocząć atak w celu wycofania się z Brześcia i dotarcia do linii frontu. Jednak sztab armii przeczuwał, że plan nie ma szans powodzenia i tak się zresztą stało. Kiedy następnego dnia rozpoczęto działania zaczepne, powiodły się one tylko w bardzo niewielkim stopniu[6]. W związku z tym trzy dni później dowódca Frontu Zachodniego rozkazał całkowity odwrót w celu uniknięcia okrążenia. 4 Armia została wycofana na linię od Bytina do Pińska. Tego samego dnia nadeszły kolejne instrukcje od gen. Pawłowa. Aby móc osłonić koncentrację armii rezerwowych przy rzece Dniepr 4 Armia miała utrzymać swoje pozycje przy rzece Szczara, rejon umocniony Słuck oraz linię rzeki Słucz. Niestety rejon umocniony Słuck, tak jak zostało to przypomniane Korobkowi, dużo wcześniej otrzymał instrukcje o przeniesieniu arsenałów uzbrojenia do twierdzy w Brześciu (która się wciąż broniła). Tym samym zaplanowana obrona rejonu umocnionego Słuck nie mogła się powieść i Słuck padł już 27 czerwca[7]. Następnie 4 Armia wzięła udział w obronie rejonu wokół Bobrujska.

Pod koniec lipca 1941 roku rozpoczął się proces rozpadu 4 Armii. Dowódcy (gen. mjr Aleksandr Korobkow i gen. mjr Oborin) zostali rozstrzelani. 24 lipca armia została rozformowana, a na bazie dowództwa Armii utworzono dowództwo Frontu Centralnego.

II formowanie

[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec września 1941 roku 4 Armia została sformowana ponownie utrzymując status samodzielnej jednostki aż do grudnia i będąc przez ten czas w rezerwie Stawki. Sztaby polowe 52. i 54. Armii użyto do uzupełnienia dowództwa armii.

4 Armia brała udział w kontrataku na Tichwin w celu odblokowania Leningradu. 17 grudnia 1941 roku 4 Armia została włączona w skład Frontu Wołchowskiego. Od stycznia 1942 do listopada 1943 roku 4 Armia walczyła na froncie wołchowskim i leningradzkim wykonując także działania na tyłach frontu. W odróżnieniu od innych części frontu wschodniego Armia Czerwona nie wykazywała się dużymi zdobyczami na północy do 1943 roku. 4 Armia została rozformowana w listopadzie 1943 roku.

III formowanie

[edytuj | edytuj kod]

Armia została ponownie sformowana w styczniu 1944 roku jako część Frontu Zakaukaskiego. Sztab 4 Armii powstał ze sztabu 34 Armii. 4 Armia stacjonowała w Iranie aż do sierpnia 1945 roku, co było zgodne z traktatem radziecko-irańskim z 1921 roku. Przy Armii działały 3 samodzielne kompanie karne[8].

Służba po wojnie

[edytuj | edytuj kod]

W latach powojennych 4 Armia stacjonowała na terenie Azerbejdżańskiej SRR w ramach Zakaukaskiego Okręgu Wojskowego. Sytuacja ta utrzymywała się aż do rozpadu Związku Radzieckiego. 4 Armia miała swój sztab generalny w Baku po tym, jak została przeniesiona z Iranu w 1946 roku, i tym samym Okręg Wojskowy Baku został wówczas rozwiązany. Z dywizji wojskowych czasu II wojny światowej pod koniec lat. 80 pozostała tylko jedna, a mianowicie 60 Dywizja Zmechanizowana (najpierw 296., później 6. Dywizja Strzelecka im marsz. ZSRR Fiodora Tołbuchina).

Dowództwo armii

[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy:

Szefowie sztabu:

  • płk Iwan Wiktorow[9]

Struktura organizacyjna

[edytuj | edytuj kod]

Skład we wrześniu 1939[9]:

Skład 22 czerwca 1941[3]:

Skład 1 października 1941:


Skład w lutym 1944[11]:

Skład w 1989[12] w składzie Zakaukaskiego Okręgu Wojskowego

  • 23 Dywizja Zmechanizowana[a]
  • 60 Dywizja Zmechanizowana[a]
  • 216 Dywizja Zmechanizowana[b]
  • 295 Dywizja Zmechanizowana[a]
  • 136 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych
  • 117 Brygada Rakiet Przeciwlotniczych
  • 215 pułk artylerii
  • 941 pułk artylerii rakietowej
  • 941 pułk rozpoznania artyleryjskiego
  • 87 pułk radiotechniczny
  • 95 pułk łączności
  1. a b c Przekazana Azerbejdżanowi[13].
  2. Rozformowana w 1989[14].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. BOWO (00 СВЭ, Ô.8, ß.468.)(00 СВЭ, т.8, с.468.) 00; Zachodni Specjalny Okręg Wojskowy, A.G. Lenskij, Сухопутные силы РККА в предвоенные годы. Справочник. – Санкт-Петербург Б&К, 2000.
  2. Janusz Magnuski; Maksym Kołomijec: Czerwony Blitzkrieg. Pelta s. c., 1994, s. 72.
  3. a b Fiszer i Gruszczyński 2009 ↓, s. 47.
  4. John Erickson: Road to Stalingrad. Cassel Military Paperbacks edition, 2003, s. 86–87.
  5. Erickson, 2003, s. 90–91.
  6. Erickson, 2003, s. 130–131, 133.
  7. Erickson, 2003, s. 150–152, 155.
  8. Władimir Dajnes, Bataliony karne i oddziały zaporowe Armii Czerwonej. Warszawa 2015, s. 232.
  9. a b c Zarzycki 2014 ↓, s. 259.
  10. Plikus (kier.) 1968 ↓, s. 95.
  11. Skład bojowy Armii Czerwonej (BSSA), 1 lutego 1944 roku, Axis History Forum.
  12. Depczyński 2015 ↓, s. 370.
  13. Depczyński 2015 ↓, s. 382.
  14. Depczyński 2015 ↓, s. 379.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Marek Depczyński: Rosyjskie siły zbrojne. Od Milutina do Putina. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-11-13505-5.
  • W.I. Feskow, K.A. Kałasznikow, W.I. Golikow: The Soviet Army in the Years of the ‘Cold War’ (1945-1991). Tomsk: Tomsk University Press, 2004. ISBN 5-7511-1819-7.
  • Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński: Operacja Barbarossa 1941. Hitlera uderza na ZSRR. Poznań: 2009. ISBN 978-83-261-0286-8.
  • Jan Nikołajuk. Pierwszy sowiet. Dyslokacja wojsk RKKA i NKWD na „występie białostockim” w przededniu Barbarossy. „Militaria”. 4(26), 2012. Turka: Oficyna Wydawnicza Kagero. 
  • Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.
  • Piotr Zarzycki: Suplement do września 1939. Warszawa: 2014. ISBN 978-83-933204-7-9.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • 4. Armia (ros.). [dostęp 8 grudnia 2011].