Przejdź do zawartości

17 Eskadra Wywiadowcza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
17 Eskadra Wywiadowcza
59 eskadra Breguetów
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1919

Rozformowanie

1921

Tradycje
Kontynuacja

6 eskadra wywiadowcza

Dowódcy
Pierwszy

kpt. pil. Jan Strwiąż-Smolnicki

Ostatni

por. pil. Władysław Kalkus

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
Organizacja
Dyslokacja

Lotnisko mokotowskie, Lublin, Kraków, Tarnopol, Płoskirów, Ruchny Lesowyja, Kowel, Radom, Pułtusk, Brześć, Przemyśl

Rodzaj wojsk

Wojska lotnicze

Przyczepka radio 17-ej eskadry jako pozostałość po eskadrze francuskiej

17 eskadra wywiadowczapododdział lotnictwa Wojska Polskiego początków II Rzeczypospolitej.

Eskadra utworzona została w 1919 na bazie francuskiej 59 eskadry Breguetów. Wzięła udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 włączona do 6 eskadry wywiadowczej.

Formowanie i zmiany organizacyjne i walki

[edytuj | edytuj kod]

W maju 1919 z Armią generała Hallera przyjechała do Polski 59 eskadra Breguetów[1]. Początkowo stacjonowała na lotnisku mokotowskim w Warszawie, a następnie w Lublinie. Stąd startowała do wykonania zadań bojowych w ramach lądowej ofensywy na Łuck[1]. Wyposażona była w 10 pilotowanych przez Francuzów samolotów Breguet XIV A2[a][2]. Jednak ze względów politycznych wycofano ją z frontu do Krakowa[1]. We wrześniu przejęły ją władze polskie, a dowódcą eskadry mianowany został kpt. pil. Jan Strwiąż-Smolnicki[3]. Wykorzystując względny spokój na froncie, w okresie jesienno–zimowym eskadra prowadziła szkolenie personelu lotniczego i kompletowała polskie załogi[b]. Na dzień 1 lutego 1920 wchodziła w skład V Grupy Lotniczej, posiadała 6 pilotów, 7 obserwatorów i 6 samolotów[5].

Udział w wyprawie kijowskiej

[edytuj | edytuj kod]

W związku z przygotowywana ofensywą na Kijów, w marcu 1920 eskadrę Breguetów skierowano do Tarnopola, a w kwietniu przemianowano na 17 eskadrę wywiadowczą[6]. Organizacyjnie weszła w skład III dywizjonu lotniczego kpt. pil. Stefana Bastyra[1]. Na początku maja stacjonowała w m. Rachna Lessowyja[7]. Działalność bojową rozpoczęła startując z polowego lotniska w Płoskirowie[3]. Prowadziła prawie wyłącznie dalekie loty wywiadowcze w kierunku Humania, Birzuły i Olwopola[3], to jest na odległość przeszło 250 km od macierzystego lotniska. 18 kwietnia, podczas lotu próbnego na Breguecie 14 A2, startując z lotniska w Tarnopolu, zginął dowódca eskadry kpt. Jan Strwiąż-Smolnicki oraz mechanik Wierzbicki[8].

Walki opóźniające

[edytuj | edytuj kod]

W czerwcu i lipcu oddziały polskie prowadziły walki obronno-opóźniające, a 1 Armia Konna Siemiona Budionnego, będąca głównym przeciwnikiem polskiej 6 Armii, znacznie udoskonaliła metody walki z lotnictwem i stała się jego groźnym przeciwnikiem[9]. Kawalerzyści Budionnego zaczęli powszechnie używać sprzężonych karabinów maszynowych ustawionych na taczankach, organizując przy tym zasadzki z wykorzystaniem niewielkich pododdziałów kawalerii[10]. Jeszcze 10 czerwca 17 eskadra dysponowała 3 samolotami typu Breguet 14 A2[11]. Wobec odwrotu wojsk polskich, eskadra wróciła do Płoskirowa i dalej cofała się do Tarnopola. W tym czasie szef lotnictwa Frontu Południowego wydzielił z eskadry trzy załogi wraz z samolotami do obsługi lotniska Kowel. Z powodu defektu silnika, dwie załogi nie doleciały do miejsca przeznaczenia, a trzecia w składzie: por. obs. Jan Petrażycki i sierż. pil. Władysław Wójtowski, po osiągnięciu celu, została przydzielona do dyspozycji sztabu frontu[3]. W ciągu 9 lotnych dni załoga ta zrealizowała 14 zadań, głównie wywiadowczych i łącznościowych[11]. Pozbawiona ostatniego samolotu, eskadra w połowie lipca 1920 powróciła do Krakowa. Tu otrzymała kilka starych poaustriackich szkolnych samolotów pochodzących z zasobów szkoły pilotów. Tak uzbrojona odleciała do Radomia, a później do Warszawy[3].

Udział w Bitwie Warszawskiej

[edytuj | edytuj kod]

W ramach przygotowań do operacji znad Wieprza Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego zarządziło koncentrację eskadr polskiego lotnictwa wojskowego w dwóch rejonach: lotnictwa 1. i 5 Armii – na lotniskach warszawskich (Mokotów i Siekierki), a lotnictwa 2., 3. i 4 Armii na lotniskach Radomia, Dęblina, Puław i Lublina[c][13]. Eskadra wspierała oddziały 1 Armii startując z lotniska mokotowskiego[3]. W okresie Bitwy Warszawskiej szczególnie zasłużyła się w walkach w okolicach Radzymina[14]. W walkach została zestrzelona załoga: sierż. Władysław Wójtowski i por. Henryk Sommerfeld. Ranny pilot z trudem doprowadził maszynę do własnych linii. W następnych dniach eskadra prowadziła rozpoznanie na korzyść jednostek grupy uderzeniowej nacierającej znad Wieprza. 16 sierpnia rozpoznaniem objęto rejon Żelechowa, Stoczka Łukowskiego, Siedlec i Radzynia Podlaskiego, a następnego dnia pojedyncze załogi 17 eskadry wywiadowczej działały między Kałuszynem i Węgrowem zwalczając wycofujące się oddziały sowieckiej 15 Armii[15].

19 sierpnia, w związku z całkowitym sukcesem polskiego przeciwuderzenia, nastąpiło przegrupowanie jednostek lotniczych. 17 eskadrę wywiadowczą podporządkowano dowództwu 4 Armii oraz przeniesiono na lotnisko w rejonie Pułtuska[15]. Z tego miejsca eskadra prowadziła loty wywiadowcze i obserwowała ruchy wojsk sowieckich wycofujących się w kierunku Prus Wschodnich[1]. Załoga ppor. Adolf Dubrawski i por. Jan Petrażycki stwierdziła, że wojska sowieckie, zmuszone do przejścia granicy pruskiej, po drugiej stronie załadowują się do transportów i odjeżdżają w kierunku wschodnim[d][15].

25 sierpnia oddziały polskie się działania pościgowe za rozbitymi oddziałami sowieckimi. Na kilka tygodni nastąpiła stabilizacja linii frontu, a jednostki Wojska Polskiego, w tym lotnicze, przeszły kolejną reorganizację. Wycofano, w celu uzupełnienia, eskadry najbardziej wyczerpane intensywnymi walkami. Były to 2., 8. i 21 eskadra. Poza nimi na tyłach przebywały także inne eskadry. Były to: 3., 11., 14., 17. i 18. oraz (4.) eskadra toruńska[16]. Po reorganizacji ugrupowanie wojsk polskich na północnym odcinku frontu składało się z 2. i 4 Armii. Zmienił się też przydział lotnictwa do poszczególnych związków operacyjnych. W skład lotnictwa 2 Armii wchodziły: 1., 12. i 16 eskadra wywiadowcza oraz 13 eskadra myśliwska. Eskadry 1. i 13. stacjonowała w Dojlidach, a eskadry 12. i 16. w Markowszczyznie[17]. W tym czasie w skład lotnictwa 4 Armii wchodziły tylko eskadry: 10. i 17 eskadra wywiadowcza. We wrześniu dołączyła 3 eskadra wywiadowcza[18].

W połowie września eskadra powróciła do Warszawy. Tu otrzymała 3 samoloty w zasadzie nie nadające się do lotów[3]. Z Warszawy eskadra przeniosła się do Brześcia, gdzie weszła w skład 4 Armii[1]. Po wejściu w życie rozejmu[e], eskadra przeniesiona została na lotnisko koło Przemyśla w celu przezbrojenia. Tam, na mocy rozkazu z 18 stycznia 1921 eskadry 6. i 17. połączono tworząc nową 6 eskadrę wywiadowczą[19].

Ogółem załogi 17 eskadry wywiadowczej wykonały 58 lotów bojowych w czasie 132 godzin[3]. Zginęło 2 lotników[20].

 Osobny artykuł: 6 eskadra wywiadowcza.

Żołnierze eskadry

[edytuj | edytuj kod]
Dowódcy eskadry[3][21]
Stopień Imię i nazwisko Okres pełnienia służby
kpt. pil. Jan Strwiąż-Smolnicki IX 1919 – † 18 IV 1920
por. pil. obs. Tadeusz Wereszczyński 18 IV 1920 – IX 1920
por. pil. Władysław Kalkus IX 1920 – 18 I 1921
Personel latający okresu wojny polsko – bolszewickiej[14]
Obserwatorzy Piloci
por. pil. obs. Tadeusz Wereszczyński kpt. pil. Jan Strwiąż–Smolnicki
por. obs. Henryk Sommerfeld por. pil. Jan Truczka
por. obs. Jan Petrażycki por. pil. Władysław Kalkus
por. obs. Jan Romejko ppor. pil. Teofil Dziama
ppor. obs. Stanisław Nazarkiewicz ppor. pil. Jan Zacharewicz
ppor. obs. Michał Smigiero ppor. pil. Adolf Dubrowski
ppor. obs. Stefan Jeznach sierż. pil. Władysław Wójtowski
pchor. obs. Stefan Kozubski sierż. pil. Franciszek Nowak[3]
pchor. obs. Marian Dylski plut. pil. Szczepan Matuszewski[3]

Wypadki lotnicze

[edytuj | edytuj kod]
  • 18 kwietnia 1920 ginie dowódca eskadry kpt. pil. Jan Strwiąż-Smolnicki oraz sierż. mech. Władysław Wierzbicki, którzy startowali na oblot samolotu Breguet XIV[3].
  • 3 grudnia 1920 podczas lotu ćwiczebnego zginęli sierż. pil. Franciszek Nowak oraz plut. pil. Szczepan Matuszewski[3].

Samoloty eskadry

[edytuj | edytuj kod]
  1. Ponadto eskadra dysponowała trzema samolotami rezerwowymi[2].
  2. W tym czasie na Ukrainie toczyły się walki pomiędzy bolszewikami a Armią Denikina atakującą Armię Czerwoną od południa[4].
  3. Plan przydziału poszczególnych eskadr dla związków armijnych przed bitwą warszawską przedstawiał się następująco: 5 Armia – 1, 12 i 13 eskadra, 1 Armia – 8 i 9 eskadra, 2 Armia – 17 eskadra, 4 Armia – 3, 10 i 15 eskadra, 3 Armia – 2, 14 i 21 eskadra, 6 Armia – 5, 6 i 7 eskadra. Z planu tego nie zrealizowano przydziału 15 eskadry do 4 Armii oraz nie uwzględniono w nim przydziału eskadry toruńskiej do 2 Armii. Natomiast 16 i 19 eskadra pozostawały w odwodzie Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego[12].
  4. Litwa na mocy traktatu pokojowego z Rosją Sowiecką, podpisanego 12 lipca 1920 ściśle współpracowała z bolszewikami. Rosja sowiecka zwróciła Litwinom Wilno, a władze litewskie umożliwiły oddziałom internowanym w Prusach swobodny powrót przez własne terytorium na obszar kontrolowany przez wojska Tuchaczewskiego. Przez prawie cały okres działań w wojnie polsko-sowieckiej były utrzymywane znaczne siły wojsk polskich na linii demarkacyjnej pomiędzy Rzecząpospolitą a Litwą[12].
  5. Zawieszenie broni zostało podpisane w Rydze 12 października 1920, a wchodziło w życie 18 października o 24.00[13].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]